Tímarit Máls og menningar - 01.07.1946, Blaðsíða 124

UMSAGNIR UM BÆKUR
SigurSur Nordal: UPPSTIGNING. Sjónleikur
í fjórum þáttum. — Helgafell, Rvík 1946.
Með Sigurði Nordal hefur mikið skáld farið í visindin. Ekki var vísindunum
það of gott. Þau hafa grætt á stíl, innsæi, hugmyndagnótt skáldsins. Verk Nor-
dals eru þar fyrst til vitnis, en lærisveinar hans munu líka hera þess menjar, að
þeir hlýddu á skáldið í vísindamanninum. Það stingur mann þess vegna dá-
lítið ónotalega, þegar Sigurður Nordal afneitar því afdráttarlaust í eftirmála
sjónleiksins „Uppstigning", að hann sé skáld. Þessi hæverska er þeim mun
einkennilegri sem leikritið snýst að mestu um skáldið og verk þess, árekstra
skáldskapar og veruleika, og þar fljúga sindur úr afli. Það væri að taka brodd-
inn af ádeilunni að taka afneitun skáldsins fyrir góða og gikla vöru. En satt er
það, að Sigurður Nordal er ekki fjögurþúsundkrónaskáld og ekki einu sinni
sexþúsundkrónaskáld, heldur embættismaður í þjónustu ríkisins rétt eins og
síra Helgi Þorsteinsson og grípur ekki til skáldskaparins nema til að rétta sig
af eftir alltof freklega ádrykkju veruleikans.
Sjónleikurinn „Uppstigning“, sem hér liggur fyrir í snoturri útgáfu Helga-
fells, var sýndur á leiksviðinu í Reykjavík síðastliðinn vetur. I umsögn um
bókina fer ekki hjá því, að saman við sláist reynslan frá leiksviðinu. Leikrit
skal nú einu sinni sannreyna á þeim stað. Leikritið var sýnt í haust sem leið
með góðum tilburðum leikenda og í tilhlýðilegri sviðsetningu leikstjóra. En
þá vill svo einkennilega til við lestur leikritsins, að í sumum greinum klofnar
það frá sjónleiknum, útfærslunni á leiksviðinu. Strax í leiksviðslýsingu fyrsta
þáttar er leiðarmerki, sem lesandinn rekur augun í: „Fyrri hluti þessa þáttar
á að bregða upp mynd af hinum eilífa smábæ, hvar og hvenær sem vera skal“
(Vel og rækilega útfært á leiksviðinu.) „Hið stað- og tímabundna og efnið
í umræðunum eru algjör aukaatriði“ (Já, þá veit maður það). En vesalings
leikararnir stóðu í ströngu að skila stað- og tímabundnum persónum og áttuðu
sig ekki á því, að efni ræðunnar var algjört aukaatriði. Lesandinn hefur séð
hættumerkið, hér er tvískinnungur undir, við erum á endimörkum hinnar hók-
menntalegu komedíu. Ahorfandinn horfir inn í heim, sem liann kannast svo
ósköp vel við. Persónurnar gætu verið dregnar upp með ritblýi Einars Kvarans,
aðeins skarpari í útliti, háðslegri í kringum munnvikin, en notalegar og
ísmeygilegar, svo maður vill vita, hvar þetta ætlar að enda. I öðrum þætti er
haldið áfram föstum skrefum, en nú koma hættumerki fyrir í sjálfri ræðu per-
sónanna. „Manstu, hvað ég sagði einu sinni við þig?“ segir síra Ifelgi við
æskuvinkonu sína, „að mér fyndist öll leikrit vera tóm brot, brot af manneskj-