Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 17

Mannlíj liér fyrir lundnámstíd
grikkjum eru venjulegir prestar og múnkar kallaðir svo; í rómversk-kaþóisku
er afturámóti einginn kallaður „papa“ nema páfinn.
Ýmsir fræðimenn nú á dögum halda því fram að á íslandi muni hafa verið
nýlenda írsks fólks sem hafi lifað hér í góðu geingi, meðal annars á land-
húnaði, einkum kvikfé, þegar norrænir menn komu til landsins. Fyrir því að
hér hafi verið írskir menn fyrir í kríngum 870 held ég hvergi verði stafur
fundinn nema hjá Ara. Björn Þorsteinsson teygir úr hugmyndinni um írskl
landnám hér á undan norðmönnum í nýbirtri grein (Tímarit Máls og menn-
ingar, 26. árg., 1. hefti) þángaðtil hann kemst að þeirri niðurstöðu að frá-
sögnin um þrælamorð Hjörleifs landnámsmanns muni eftilvill geyma endur-
ininníngu þess að norrænir menn hafi gert sér lítið fyrir og stútað því „írsku
fólki“ er hér var fyrir. Björn telur að írar liafi „sennilega búið í Vestmann-
eyum þegar norrænir menn komu híngað.“ Hann lætur þess og við getið að
írar hafi numið land í Færeyjum snemma á 8. öld, „síðan hafi þeir þokað sér
híngað norður sennilega með búsmala og tekið að nema hér land.“
Það er einlægt varhugavert að ráða eitthvað af líkum um atriði í frumsögu
Islands, og hætt við að það verði útí bláinn ef menn eru ekki sérfróðir medíe-
valistar, þarsem forn fræði íslensk eru eftir eðli sínu ósundurgreinanleg frá
miðaldasagnfræði. Getgátur um evrópskar miðaldir duga skamt til að bæta
upp skort á sannfróðlegri vitneskju í miðaldaritum. Sé það staðreynd sem
Björn Þorsteinsson greinir um landnám íra á Islandi, þá er hún ein þeirra
sem gleymst hefur að skrá á spjöld sögunnar, og endurminníng um atburðina
hvorki geymst með írum, íslendíngum né öðrum mönnum; og ekki í fornleif-
um heldur. Eitthvað virðist það hæpinn skilíngur á verki Ara að frásögn ís-
lendíngabókar um papa á íslandi og brottför þeirra af landinu sé aðeins til-
raun höfundar til að ljúga sig úlúr því hneyksli fyrir hönd norðmanna að hér
hafi þeir að upphafi landnáms eytt írskri nýlendu með morði og ránum.
Það lítið í Landnámu stendur um papa er næstum orðrétt eftir Ara, nema
óbeint lögð enn meiri áhersla á að einginn norrænn maður hafi séð þessa
menn né átt orðastað við þá, aðeins fundið verksummerki þeirra og minjar
klerklegar. Landnáma vitnar reyndar í „enskar bækur“ þess efnis að „í þann
tíma var farið milli landanna“. Sá timi sem hér er vitnað til virðist hinsvegar
vera tíminn þegar Beda skrifaði, eitthvað 100 árum á undan Dicuil. Aungvuin
dettur í hug að efast um að ísland var þekt af sjófarendum og skipreika
mönnum lángt frammí aldir.
Mjög er fróðlegt að lesa það sem Dicuil segir af eyum, sem með aungvu
móti geta aðrar verið en Færeyar, í lýsingunni af ferð þeirri sem farin var
127