Tímarit Máls og menningar - 01.09.1965, Blaðsíða 54

Tímarit Máls og menningar
an er tengd tveimur mjög einföldum
reglum: 1) éta fisk og kartöflur eins
oft og tök eru á, og 2) að gera mat-
inn eins leiðinlegan og tök eru á með
því að firra hann kryddi, kunnáttu,
hugkvæmni og, næsta oft, bragði. A
Islandi borða menn til þess að halda
lífi en lifa ekki til þess að borða, þótt
sumir réttir geti verið góðir og jafn-
vel frábærir. Islendingar hafa bezta
lambakjöt í heimi, og steikt lamba-
kjöt með öllu sem til heyrir ásamt
skyri í lokin ætti að vekja hverjum
sælkera fögnuð. En hversdagslega er
maturinn blendinn, svo að vægilega
sé til orða tekið. Maður laðast að ís-
landi fólksins vegna. Gesturinn kann
að sækja ísland heim í alvarlegum
tilgangi, svo sem til þess að leita uppi
nafnkunna staði, læra málið, skoða
sögustaði eða kynnast lifnaðarháttum
sem enn mega heita frumgermanskir
undir Öræfajökli, en það er þjóðin
sjálf sem vinnur hug hans og hjarta.
Takmarkalaus þolinmæði og góðvild
og rólegur skilningur eru helztu ein-
kenni sjómanna og bænda. Hjá grá-
hærðum sjómönnm og veðurbitnum
bændum er að finna djúpa mann-
þekkingu, þótt hún sé engan veginn
hagnýt. Þótt það kunni að hljóma
skáldlega, eða aðeins bjálfalega, eða
allt of þjóðræknislega, slær hér engu
að síður hjarta Skandinavíu. Hér er
Skandinavía á tímamótunum áður en
hárrúllur og sjónvarp komu til sög-
unnar. Sú Skandinavía sem tínir sól-
eyjar og tekur þær í fangið. Sem
gengur um eyðistrendur og heyrir
öldurnar gnýja á langsorfnum hraun-
dröngum sem hvorki veita hald né
traust. Þetta er land sem sleppir
trauðlega fjársjóðum sínum, en þeir
fjársjóðir eru dýru verði keyptir og
gleymast því aldrei. Þetta eru fjár-
sjóðirnir sem Jónas Hallgrímsson
mótaði í ljóð, og þeir fjársjóðir birt-
ast einnig í síbreytilegum víðernum
sj ávar og lands og snæviþakinna
tinda. Hrjóstrug jörðin hefur tengt
fólkið saman á yztu þröm þess sem
ekki er. Hér finnst ekki titlatog hins
formfasta Svía, né viðskiptaáfergj a
hins danska kaupsýslumanns, heldur
liefðbundin bændamenning. Eigi Is-
lendingar einhvern tíma eftir að glata
henni hafa þeir misst sinn dýrasta
arf. Þá vitneskju verður sérhver ís-
lenzk kynslóð að læra á sinn hátt, og
jafnvel sumir af snjöllustu hugsuðum
íslands hafa gert uppreisn gegn
bændamenningu sem þeim virtist
þröng en sungið henni þó lof að lok-
um. Þegar Halldór Kiljan Laxness
tók við Nóbelsverðlaununum ávarp-
aði hann ömmu sína. Hún hafði blás-
ið honum þessum arfi í brjóst. Samt
hafði honum gengið erfiðlega að átta
sig á gildi þeirrar arfleifðar sem í
bændamenningunni felst, eins og
augljóst er hverjum þeim sem les
hina sjaldlesnu bók hans Heiman ég
fór. íslenzki unglingurinn sem dans-
ar twist í dag verður öldungur morg-
164