Tímarit Máls og menningar - 01.03.1966, Blaðsíða 29

Bókmenntaárið 1965
Hver náttúrumyndin af annarri gleður huga skáldsins:
. . Hvergi er sjávarloftið ferskara en í fjörunni, ekki rykkorn og í ilmi
þarans er dálítið óútskýranlegt sem léttir lund manneskj unnar ...“
„Sjórinn er áferðarsléttur upp við fjörusteina. Fjær er hann úfnari — og
þangað stendur vængjaður hugur Murts — til sjómannanna ...
Hefurðu séð sólina dýfa sér í hafið til að sofa, og koma upp endurnærða
í logandi saltmistri að morgni. Þá verður strandlengj an sótrauð, himintjöldin
purpuri, hafið kraumandi kopardeigla, og fiskurinn listasmíð gerð úr hvít-
málmi með hrafntinnu í augnastað ...
Hefurðu séð þjóð þína að starfi á síldarplani? Hlátrar stúlknanna eru
tærir eins og hlj ómurinn í beztu klukkum páfans í Róm. Grænt segl er strengt
yfir planið og það má sjá alla liti regnbogans í ljósbroti eins síldarhreisturs
þegar sólin skín ...“
„.. . Hjarta hans slær svo ört að hann verkjar, það slær þessu óbrotna lífi
þróttmiklum slögum, hafinu og moldinni, fiskimanninum og bóndanum“.
En þessi eyja skyldi varlega kölluð afskekkt, friðsæld hennar er rofin og
hún á sér ekki fremur frjálsa tilveru en Island sjálft. Þarna er að vísu heil-
brigt athafnalíf og nálægð lands og sjávar, en greipar hernámsins hafa seilzt
þangað, þar er herútibú og hópur hermanna sem einkum leggja net sín fyrir
harnungar stúlkur, auðmenn úr Stóruvík kaupa upp jarðirnar, Sturla heild-
sali á þriðjung eyjarinnar, kemur úr háloftinu öðru hvoru til eftirlits, sumar-
dvalargestir sækja heim hótel Týli, kvikmyndatökumaður, ásamt fegurðar-
drottningu, kemur með tilboð í ungar stjörnur, og hingað koma æðstu höfð-
ingjar úr Stóruvík á sjóstangaveiðar með útlendinga í eftirdragi, ráðherrar
og ritstjórar. Þannig svífa ránfuglar yfir eyjunni og eiga þar ítök sín, og
yfirþyrmandi hátíðaræður landstjórnarmanna berast alþýðufólki til hrell-
ingar með útvarpinu. „Margir sem hlusta á leiðtogana roðna, jafnvel ungling-
ar og gamalt fólk.“ Herstöðin og annar aðvífandi óhugnaður, auðvaldsáhrifin
úr Stóruvík, eru hrópandi andstæða við náttúruna og fólkið á þessum stað,
sjómennina síldarstúlkurnar, eins prestinn og lækninn sem mótast af heil-
brigði þessa lífs og verða málsvarar þess gegn hersetunni. Herútibúið eða
radarstöðin trónar nyrzt og hæst á eynni með tröllaukna skerma og erlenda
fána við hún. Eyjarskeggjar vilja hana ekki augum líta. Gömlu mennirnir
kunna skil á sögum og sögnum, eru glöggskyggnir á hvaðeina: „Það er aðeins
eitt sem þeir ekki sjá — aldrei: skermana á norðurenda eyjarinnar. Og minn-
ast aldrei á — eins og það væri banvænn sjúkdómur í ástvini.“
Murtur, einn sumardvalargestanna á hóteli eyjarinnar, kominn til að semja
19