Tímarit Máls og menningar - 01.03.1966, Blaðsíða 41

Halldór Laxness
Tímatalsrabb
Dr. Olajía Einarsdóttir brýtur í blaS
Af fróðlegum skinnum í Árnasafni er eitt sem eftilvill skiftir máli meir en
nokkurt einstakt annað þar í húsinu. Má til sanns vegar færa að þetta bók-
fellsblað sé forsenda þess að obbinn af hinum blöðunum urðu til. Að minsta-
kosti er óhætt að segja að án þessa blaðs hefði sagnfræði á íslandi verið
vonlítið fyrirtæki og þarmeð lítt gerlegt að samanskrifa trúlegar íslendínga-
sögur. Skinnblað þetta er í safninu merkt auðkennisbókstöfunum AM 732a,
VII 4°. Blaðið ber þess ýmis merki, þarámeðal í fornlegri leturgerð, að hér
sé um að ræða forgamalt plagg, sumir fróðir menn telja að ekki sé annað
jafngamalt í safninu. Þetta er páskatafla, talbyrðíngur settur upp með prik-
stöfum í reiknigrindarformi svipað abacus, til útreikníngs á tímatali. Skrift
töflunnar, svonefnd „endurbætt karólíngsk mínúscúla“, tíðsetur hana nokk-
urnveginn, og eitt sérkenni gerir hana eftirlæti þeirra sem stunda paleó-
graffíu: vegna mikillar bókstafanotkunar í rímtali eru hér saman komin fleiri
leturmerki íslensks stafrófs að upphafi ritaldar en fundin verða annarsstaðar
á einu blaði. Þ(orn) sýnist mér samt ekki standa þar, sem kanski er ekki von
þarsem það er víst ekki haft í rímtölum.
Taflan hefst við þau túnglaldaskil sem Ari hefur að einum helsta tímatals-
marksteini íslendíngabókar og kallar „aldamót“; en þau urðu 1120. Síðan
gefur taflan regluna fyrir tímatalsútreikníngi eftir sunnudagsbókstaf fram
til loka 17. aldar.
Þessi tafla er hin eina heimild íslensk, að Islendíngabók undanskilinni,
sem styðst við díónýskan tímareikníng, œra vulgaris, sem Ari kallar alþýðu-
tal eða almannatal; eftir þeim reikníngi eru árin talin frá ímynduðu burðar-
ári Krists árið 1, en það hefst á 756. ári frá ímyndaðri stofnun Rómaborgar,
þeim atburði sem með rómverjum var lagður til grundvallar tímatali. Frá
þessu tímatali, sem páskataflan AM732etc hefur, og Ari fylgir nákvæmlega,
var síðan horfið á íslandi, sennilega skömmu eftir að Ari ritaði, og tekinn
upp öðruvísi tímareikníngur í sagnfræði um 150 ára skeið, eða altþartil
Sturla Þórðarson fer að rita á ofanverðri 13. öld.
31