Tímarit Máls og menningar - 01.03.1966, Blaðsíða 47

Tímatalsrabb
Frú Ólafía sýnir með dæmum að tíSsetníngar í Íslendíngasögum rísi á
tímareikníngi Ara, einkum aS því er snertir ríkisár noregskonúnga og undir-
stöSuártöl í kríngum landnám íslands; síSan sauma söguhöfundar tímasetn-
íngar söguatburSa sinna inní þessi víindi eftir aSferSum afstæSrar tímasetn-
íngar. Grundvöllur tímasetníngar í sögunuin heldur áfram aS vera sex óháSar
tímasetníngar Ara hvaS sem þar tautar og raular. InnihaldiS í tímasetníngu
Íslendíngabókar samkvæmt páskatöflu eins og AM732etc geingur aftur
í öllum Íslendíngasögum án nokkurrar sjálfstæSrar viSbótar. AtburSarás
sagnanna, hversu mikill tilbúníngur sem þær kunna aS vera aS öSru leyti,
er skorSuS meS hliSsjón af raunsærri og vísindalegri tímasetníngu Ara.
Um sjálfstæSa annála forna, óháSa Ara í tímasetníngu, eSa sem viSbót
viS Ara, er ekki aS ræSa segir dr. Ólafía. Hún hafnar þeirri kenníngu aS
Íslendíngasögur stySjist viS forna annála. „Lángflestar Íslendíngasögur eru
samdar á 13. öld og eru þannig eldri bækur en íslenskir annálar“, segir frúin
(op. cit. bls. 250). Hún sýnir frammá, þvert ofaní kunnan rétttrúnaS í þess-
um efnum, aS fyrst grundvalli Ari tímataliS, síSan taki íslendíngasögur upp
þetta tímatal í grundvallaratriSum. ÞaS er ekki fyren 150 árum síSar en Ari
var á dögum, aS annálaritarar koma til skjalanna; þeir éta síSan eftir tíma-
tal þaS sem höfundar íslendíngasagna hafa útbúiS sér á grundvelli sem Ari
lagSi. Annálar í vanalegum skilníngi verSa ekki til fyren nær lokum 13. aldar
og þaS er útí bláinn aS vitna til þeirra um þetta efni nema aS því leyti sem
þeir geyma þráklif á hefS íslendíngasagna í tímatali, uppsoSinni úr íslend-
íngabók eSa öSrum verkum Ara aS breyttu breytanda eftir Gerlandusi.
Vel mætti mér segja aS mörgum íslenskum fræSimanni þættu niSurstöSur
dr. Ólafíu í tímatalsrannsóknum hennar á Prestssögu GuSmundar góSa telj-
ast til nokkurra rokufrétta.
Ýmsir hafa haldiS aS rit þetta, Prestssagan, væri reist aS allmiklu leyti á
fróSleik úr annálum; Beckman ímyndar sér einkum og sérílagi einhvern
annál sem ekki er til frá öndverSri 12. öld. Ólafía sýnir hinsvegar frammá
aS Prestssagan sé annáll í sjálfu sér, landssaga framreidd í skýrslu af lífs-
hlaupi GuSmundar góSa, ár frammaf ári, þó sum árin gerSist ekki annaS í
ævi biskups samkvæmt sögunni en þaS aS hann varS þetta og þetta gamall
eSa dvaldist á þessum og þessum bæ. Saga biskupsins er þannig umgerS um
landssöguna á dögum hans, tilefni til upprifjunar á aldarfari í landinu sam-
tímis honum. SíSar, þegar fariS er aS rita reglulega annála, nær lokum rit-
aldar, er efni í þá dregiS saman úr Prestssögu GuSmundar góSa og sett upp
í annálagreinar. ViS rannsókn efnis í annálum kemur í ljós aS mart sem þeir
37