Tímarit Máls og menningar - 01.10.1969, Blaðsíða 98

Tímarit Máls og menningar
11 Grein Matthíasar: Um réttindi kvenna kom í Fjallkonunni 8/8/1888 og 18/8/1888.
12 Corpus poéticum boreale, útg. Guðbrandur Vigfússon og F. York Powell. 1883.
13 Sigurður Vigfússon fomfræðingur dó 8. júlí 1892. Kvæði Matthíasar eftir hann birt-
ist í Fjallkonunni 12. okt. þ. á. í minningargrein ritstjórans segir að „séra Matthías
kom fyrstr upp með þá hugmynd" að stofna fomleifafélag.
14 Guðbrandur Vigfússon málfræðingur, sjá 12. skýringargrein.
15 Bjarnarson (1826—1891), sbr. Sögukafla af sjálfum mér, bls. 255—256, en þar segir
raunar að Stefán hafi sungið íslands farsælda frón.
16 Sbr. Smáþætti um byggingu íslands og vora fornu siðmenningu eftir séra Matthías
(pr. í Reykjavík 1913). Þar segir að sögur okkar aðrar en sögur um samtímaviðburði
séu hæpnar að heimildagildi. Sú skoðun var þá allnýstárleg.
17 „Kom í heimsblöðunum og Norðurljósinu" að belja réðst á William Gladstone (1809
—1898) forsætisráðherra Breta. Séra Matthías skrifaði smágrein og orti vísu, auk
kvæðisins Glaðsteinn og Auðhumla; kom í Norðurljósinu 16/9/1892.
18 Kvæðið var prentað í Fjallkonunni án næstsíðasta erindisins: Völundur þú varst ...,
sbr. Ljóðmæli, úrval, Rvk. 1915.
19 Bjarnarson (1855—1916) síðar biskup, var ritstjóri Kirkjublaðsins 1891—1897.
20 Jólasöngur (Nær heyrðust þessi himna ljóð) í desemberhefti Kirkjubl. 1892 og Jólin
(Nú hljómar dýrð frá himni og jörð) í jólablaðinu sama ár.
21 Auguste Comte (1798—1857), franskur heimspekingur. í Course de la philosophie
positive (1830—1842) segir, að menn eigi að leita að „hinum náttúrlegu orsökum í
veruleikanum sjálfum ... og mynda lögmál um eðli og verkanir orsaka þessara"
(Ágúst H. Bjarnason: Yfirlit yfir sögu mannsandans, 19. öldin, bls. 196).
22 Grískur heimspekingur (490—415? f. Kr.), áleit að „höfuðskepnumar“ eldur, loft,
vatn, jörð væra frumefni sem gerðu ýmist að tengjast eða tvistrast. Ástin tengdi,
hatrið tvístraði. Gerði þetta að líkamlegum öflum (Saga mannsandans. Hellas, bls.
170—171).
23 Open Court, hálfsmánaðarrit um siðfræði og trúmál; leitaðist við að finna þessum
efnum vísindalegan grundvöll.
24 Af gríska orðinu theos, guð; álitu guðdóminn yfir og óháðan alheiminum, persónu-
legan sköpunarmátt og forsjón.
25 Vísar til greina í Fjallkonunni 12/10 og 18/10 1892: Lífsskoðun og trúarjátning
Moltkes hershöfðingja. Blaðið segir þetta sýna „trúmann, sem bindr sig ekki við
„dogmur“, enn byggir trú sína á eiginni íhugun".
26 Séra Matthías fór í boði Vestur-íslendinga á heimssýninguna í Chicago 1893. Rit
hans um þá ferð: Chicagoför mín, Akureyri 1895.
27 „Nýárshvöt 1893“ eftir séra Matthías var birt í 1. tbl. Þjóðólfs þ. á. en ekki í Fjall-
konunni.
28 eftir Þorstein Erlingsson, kom út í Sunnanfara í september 1892. Séra Matthías
skrifaði ritdóm um Þyma Þorsteins í Stefni á Akureyri 21/9/1897. Þar segir m. a.:
„... lífsskoðun höf. í kvæðinu „Orlög guðanna" (er) svo berskulega fjarstæð, að
furðu gegnir". Ennfremur: „Bermæli Þ. E. — jafnvel þar sem hann gengur mest úr
hófi, — eiga að vera honum til sóma, því þau sýna sanna skáldlega einurð og ofurhug,
gagnvart því, sem honum þá þótti rjett“.
192