Tímarit Máls og menningar - 01.10.1969, Blaðsíða 112

Tímarit Máls og menningar
arsvæSa og að stofnun tollabandalaga. Að-
ildarlöndunum er öllum áskilið að hlíta
þessum tveimur greinum, enda verður þeim
aðeins breytt með einróma samþykki
þeirra.
Annar kafli Alhæfu samþykktarinnar
fjallar um sanngirni í viðskiptum. Ákvæði
kaflans binda hendur aðildarríkjanna,
nema þau brjóti í bága við lög þeirra.
Þegar Alhæfa samþykktin var endurskoðuð
1954—1955, urðu þau ásátt um, að aðild-
arland, sem erfitt veitist að fylgja ákvæð-
um kaflans, geti kunngert það öðrum að-
ildarlöndum. Aðildarlöndum, sem ekki
hafa fallizt á aðild nýs lands að samþykkt-
inni, er ekki skylt að fara að ákvæðum
hennar í viðskiptum sínum við það land.
Aðild lands að Alhæfu samþykktinni er
þannig ekki einhlít til þess, að það fylgi
einni og sömu viðskiptastefnu gagnvart
öllum öðrum aðildarlöndunum. Þunga-
miðja kaflans er samt sem áður, að aðild-
arlöndin skuli ekki gera hver upp á milli
annarra. Þau heita að fella niður stig af
stigi höft á erlendum viðskiptum, hvort
sem þau felast í takmörkun innflutnings
(og útflutnings) við tilnefnt magn með
tilskipunum (reglugerðum) eða leyfisbind-
ingum. Þau heita ennfremur að leggja
ekki á innfluttar vörur tolla eða skatta né
torvelda dreifingu þeirra með tilskipunum
til verndar innlendri framleiðslu. Þau fyr-
irheit eru samt sem áður bundin fyrirvara.
Búvörur eru í reynd, ef ekki í orði, undan-
þegnar þessum ákvæðum. Aðildarlöndum í
greiðsluvanda gagnvart útlöndum er leyft
að setja höft á erlend viðskipti um stund-
arsakir. Þeim ber þó að fella höftin niður,
eftir því sem úr greiðsluvanda þeirra rakn-
ar. Onnur ákvæði um undanþágur lúta að
skorti á matvælum, kröfum til flokkunar-
gæða og óvæntu innstreymi erlendra vara,
sem veldur innlendum framleiðendum erf-
iðleikum. Þá er leyft að leggja verndar-
tolla eða samningstolla á undirboðnar vör-
ur.
Um framfylgd Alhæfu samþykktarinnar
er fjallað í þriðja kafla hennar. Aðildar-
löndin mynda samtök um tollasamninga.
Þau halda árlegar ráðstefnur. Og á fárra
ára fresti eiga þau sín á milli viðræður
um lækkun tolla. Alhæfa samþykktin er
sjálf tekin til endurskoðunar öðru hverju.
Starfsliðið, sem lítur eftir framfylgd sam-
þykktarinnar, er að stofni til það, sem
ráðið var til aðstoðar undirbúningsnefnd
fyrirhugaðrar Alþjóðlegrar viðskiptastofn-
unar. Sameinuðu þjóðimar fólu því form-
lega það verkefni 1952, en starfsliðið hef-
ur undanfarin ár fært út kvíamar. Án
árangurs var reynt 1955 að setja á fót
stofnun um viðskiptalega samvinnu, sem
annast skyldi undirbúning ráðstefna að-
ildarlandanna og fylgjast með alþjóðlegum
viðskiptum. Á ráðstefnum aðildarlandanna
fer hvert þeirra með eitt atkvæði. Til sam-
þykktar nægir einfaldur meirihluti atkvæða
nema um aðild nýrra landa og um breyt-
ingar á fáeinum greinum og um umsamdar
lækkanir tolla. Aðildarlöndunum að sam-
þykktinni hefur farið fjölgandi. f júlí 1966
voru þau áttatíu og sex.
Fjórði kafli samþykktarinnar lýtur að
vanþróuðu löndunum. Hann bíður enn
staðfestingar eftir endurskoðun 1965.
5. Tollasamningar
Aðildarlöndin að Alhæfu samþykktinni
um tolla og verzlun hafa haldið nokkrar
ráðstefnur um lækkun tolla, eins og í
henni er mælt fyrir. Fyrst þeirra telst ráð-
stefnan í Genf 1947, þegar samþykktin var
sett saman. Á henni var samið um lækkun
tolla á 45.000 hinna 50.000 umræddu toll-
vara. Lækkunar margra tolla gætti samt
ekki fyrst í stað, þar eð mörg aðildar-
landanna skömmtuðu gjaldeyri og bundu
innflutningsleyfum. Þegar þau drógu úr
206