Tímarit Máls og menningar - 01.10.1969, Blaðsíða 108

Tímarit Máls og menningar
Kúbu að án sósíalískrar byltingar er ekki
unnt að komast lengra en framkvæma
gagnslitlar umbætur sem kunna að draga
úr sársauka en lækna ekki meinið. Þótt
rómönsk Ameríkuríki hafi ekki dregið
þessa ályktun af reynslu hinna fjarlægu
ríkja, Rússlands og Kína, komast þau ekki
hjá því að læra af grannríkinu Kúbu.
I öilum löndum rómönsku Ameríku er
lítill hópur sem skilur nauðsynina á bylt-
ingu. Þeir gera sér ljósar meinsemdir
kapítalismans og kosti sósíalismans.
Vandamál þeirra er ekki það hvort gera
eigi sósíalíska byltingu, heldur hvernig.
Einn hópurinn, fyrst og fremst komm-
únistaflokkar sem lúta leiðsögn Sovétríkj-
anna, beitir sér fyrir samfylkingu allra
stétta í hverju landi til þess að kollvarpa
fámennisríkisstjórnum með friðsamlegum
aðferðum, með atkvæðaseðlum.
Annar hópur hafnar þessari afstöðu
gersamlega. Hann heldur því fram að
bandarískir heimsvaldasinnar og valda-
stéttimar í rómönsku Ameríku muni
aldrei sætta sig við athafnasama umbóta-
stjórn, hvað þá byltingarstjóm. Þeir benda
á það sem dæmi hvemig Arbenz var steypt
af stóli í Guatemala — og það er hægt að
minna á fjölmörg önnur dæmi um það
hvernig herjum er beitt til þess að koll-
varpa hverri þeirri ríkisstjóm sem gerir sig
líklega til að skerða völd, eignir og for-
réttindi heimsvaldasinna.
Þessi síðari hópur segir að það sé að-
eins ein leið fær — vopnuð barátta, leið
Kúbumanna, leið Fidels Castro. Þessu
sjónarmiði var fagnað af mörgum þegar
bók Régis Debrays, Bylting í byltingunni?
kom út á síðasta ári, en þar var lögð á-
herzla á skæruhemað sem leið til árangurs.
Kenning Debrays var gagnrýnd af sum-
um byltingarmönnum sem féllust á þá af-
stöðu að vopnuð barátta væri eina leiðin,
en voru ósammála þeirri áherzlu sem hann
lagði á skæmhemað, einnig því að hann
skyldi hafna því að kommúnistaflokkur
þyrfti að skipuleggja alþýðu manna. Sum-
ir sem héldu að lausnin á vandanum fæl-
ist í kenningu Debrays urðu síðar fyrir
vonbrigðum þegar skæruliðar Che Gue-
vara biðu ósigur í Bolívíu og hann var
síðan myrtur.
Aðrir byltingarmenn segja að þótt vopn-
uð barátta sé leiðin verði hún að vera af
réttu tagi — ekki skæruliðahreyfing Deb-
rays heldur hreyfing þjóðarinnar allrar
eins og í Víetnam.
Enn aðrir halda því fram að ekki sé
unnt að fylgja neinni sérstakri kennisetn-
ingu, að saga og aðstæður í hverju ríki
rómönsku Ameríku séu breytilegar og
byltingarsinnar verði að miða kenningar
sínar við ástandið í sínu eigin landi.
Meðan haldið er áfram að deila er eitt
víst, að í rómönsku Ameríku er þróað
byltingarástand og hefur verið það lengi.
En jafnframt því sem byltingarsinnar
lærðu af fordæmi Kúbu, lærðu Banda-
ríkin einnig. Bandaríkin eiga mikið í húfi
að ekki verði önnur árangursrík bylting í
rómönsku Ameríku og hafa gert ráðstafan-
ir til þess að reyna að koma í veg fyrir að
slíkt gerist.
Bandaríkin em öflugasta og voldugasta
ríki heims. En eins og Victor Hugo sagði
einusinni: „Ekkert er jafn voldugt og
tímabær hugmynd". Það sannast í Víet-
nam um þessar mundir. Það getur sann-
azt næst í rómönsku Ameríku.
M. K. þýddi.
202