Tímarit Máls og menningar - 01.05.1982, Blaðsíða 49

„I túninu heima “
einlægt haldið áfram að vera mér góð; þó ekki há fjöll og allrasíst
jöklar; en þægileg lítil fjöll; lága stigið næst fyrir ofan mannlífið.
Maður með hund að gá að kind; fugl; og himininn“ (S 220).
Laxness hefur í skáldskap sínum verið trúr fyrstu reynslu sinni af
íslenskri náttúru. Enginn hefur heldur lýst henni í öllum hennar
myndum af svo óviðjafnanlegri snilld og hann. Jarm í kind, fugl á
staur, túnfífill og hunangsfluga verða ekki aðeins hlutlaus fyrir-
brigði umhverfisins. Þau opinbera okkur einnig sambandið milli
manns og náttúru í lifandi heild.
Að „álpast inní völundarhús skáldskaparins“
Saga þessi er auðvitað fyrst og fremst saga upprennandi listamanns
og skálds; það er rithöfundurinn Laxness sem lítur um öxl. Tilhneig-
ingar hans í þá átt gerðu furðulega snemma vart við sig. Og það
verður ekki annað sagt en að hann hafi mætt óvenju miklum
skilningi á heimili sínu. Faðir hans var sönghneigður maður og
safnaði mönnum að sér úr nágrenninu til að æfa kórsöng. Hann
spilaði sjálfur á orgelharmóníum og fiðlu og kenndi syni sínum að
leika á þessi hljóðfæri. Haustið sem Halldór var tólf ára sendu
foreldrar hans hann „Eggerti Gilfer til halds og trausts“; hjá þessum
tónlistarmanni og organista var hann látinn „spila á orgelharmóní-
um frammeftir vetri“ (T 170). En ekki síst orgelið og stórmeistari
þess, Johann Sebastian Bach, átti eftir að fylgja honum gegnum lífið.
Faðir hans kom líka drengnum í Iðnskólann, „fölleitum tólf ára
dreing innanum þrítug heljarmenni, járnsmiði með sótorpnar hend-
ur á stærð við kjötkrof, íbleika bakaranema og bólugrafna
hámentaða prentara“ (T 211). Hér var Halldór að teikna í bekk með
mönnum einsog Asmundi Sveinssyni myndhöggvara. Framan af
þótti honum „nýnæmi að vera staddur í heimi sem samanstóð af
kubbum klömbruhnaus, öðru nafni rombu, strýtum keilum og öðru
rúmfræðilegu fígúruverki“: „en þetta dót hafði samt á mig sljóvgandi
áhrif þegar til leingdar lét, af því það gerði ekki ráð fyrir sál, því
síður anda, að mér fanst“. En allt fór útum þúfur þegar kennarinn,
Þórarinn B. Þorláksson, „kom með hellenska gyðjuhausa úr gifsi;
þá ofhasaði mér; mikið þóttu mér þetta andstyggilegar konur“ (213).
En þrátt fyrir þessa frekar neikvæðu reynslu hins unga listnema „í
167