Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.05.1982, Side 90

Tímarit Máls og menningar - 01.05.1982, Side 90
Tímarit Mdls og menningar sem manneskju og konu, er andvaka með henni í myrkri næturinnar sem gerir alla jafna (121), þjáist og gleðst með henni. Hann upplifir tilfinningar hennar til Arnalds með henni, og þegar hin „sálfræðilega og félagsfræðilega“ skýring er gefin á Arnaldi eins og Arni orðar það, þá er hún sprottin úr hugsun Sölku Völku, ekki komin frá hinum íroníska sögumanni (378—9). Þessi sögumaður leggur frá upphafi áherslu á díalektíkkina í fari Arnalds. Hann er ekki einhlítur heldur síbreytilegur: „Eins rökvís og ræða hans hafði verið um kvöldið, eins tilviljunarkent var fas hans að morgni“.(306) Sögumanni er í mun frá fyrstu tíð að koma því að hvað Arnaldur er ósvífinn áróðursmaður — eins og þegar hann hefur haldið langa tölu yfir Sölku um sífilis kaupmannsdótturinnar og prentsmiðjur auðvaldsins, þá segir: „Hann lét staðar numið í róginum og horfði á hvað hún var stór og sterk“. (309) Salka veltir fyrir sér andstæðunum í fari hans aftur og aftur, það er hennar hollasta lexía ásamt hugmyndum hans um annars konar líf. Með aðstæðunum gefur hann höggstað á sér og um leið fer Salka að hugsa sjálf. Eftir að ástir takast með Sölku og Arnaldi má svo heita að fyrri sögumaður, sá íroníski, hverfi úr frásögninni og láti sögumann Sölku einan um frásögnina. Þá verður Arnaldur uppalandi Sölku í fullu starfi, því hún á að verða sá maður sem Halldór Laxness vildi gera úr íslenskri alþýðu. Það má ekki gleyma því að þetta er „pólitísk ástarsaga". Það er ólík frásagnartækni sem veldur ólíkum myndum af Arnaldi í sögunni, ekki það að afstaða höfundar til hans taki grundvallarbreytingum. Arnaldur er ögrandi persóna frá því hann kemur fyrst fram í sögunni, öðruvísi en annað fólk bæði í augum Sölku og annarra. Hann er upp- reisnarmaður í öllu gildismati og stendur aldrei í stað. Einmitt þess vegna er hann hollur samfélagi Oseyrar og Sölku Völku. Nú hefur lengi verið rætt um Arnald og mál að snúa sér að Sölku sjálfri og þeirri óbeit sem Árna finnst Arnaldur (og höfundur?) hafa á henni. Er Salka Ijót? Sölku Völku er lýst hvað eftir annað í bókinni, fyrst strax í fyrsta kafla þar sem lýsingin endar svona: „allur líkaminn ólgaði af óstýrilátu fjöri.“ (10) Framarlega í seinna bindi sögunnar stillir sögumaður sér upp við hlið Jóhannes Bogesens og horfir á stúlkuna þaðan (244): . . .hún var á hæð við gervilegan karlmann, baröxluð og réttvaxin, barmur- inn hveldur undir ullarpeysunni. Hár hennar ljóst og þykt var klipt uppí miðjum hnakka og skift í vánganum, augu hennar skær og djörf, kjálkarnir sterkir og karskir, varirnar ríkar og dálítið stórgerðar, hendurnar stórar og vinnulegar, röddin í dýpra lagi, full af eiginleikum. 208
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.