Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Blaðsíða 8

Tímarit Mdls og menningar
Nú fylgja Vesturveldin einmitt sömu stefnu gagnvart Sovétríkjunum og svo
illa gafst gagnvart þriðja ríki Hitlers. Því er treyst að styrjöld við Sovétríkin sé
ekki óhjákvæmileg, heldur sé unnt að halda þeim í skefjum ógnarjafnvægis,
a. m. k. ef þeim er sýnd hæfileg tillitssemi á sínu nánasta áhrifasvæði (Pólland,
Afganistan) og muni þau þá kunna sér nokkurt hóf utan þess svæðis (Kórea,
Kúba, Víetnam). Ef reynslan af Hitler væri raunverulega gild um Sovétríkin, þá
hefðu þeir menn vestrænir haft lög að mæla sem vildu reka Rauða herinn
öndverðan frá Austur-Evrópu sem fyrst eftir stríð, eða a. m. k. jafna um
Sovétríkin áður en þau kæmu sér upp kjarnorkusprengjum; og þá ættu menn
eftir að iðrast þess beisklega að láta það tækifæri líða hjá. En í rauninni er engin
ástæða til að trúa þeirri sögulegu samlíkingu. Kremlarherrar hafa hver fram af
öðrum reynst gæddir langlundargeði langt umfram Adolf heitinn, hvað sem
segja mætti um aðrar dyggðir þeirra og mannkosti; og svo byggist vonin um
haldgott ógnarjafnvægi einmitt á þeim vígbúnaði sem öllu hefur breytt síðan
Hitler var og hét. Þess vegna skal ég enginn dómari gerast um ógnarjafnvægis-
kenninguna, en væri ég á annað borð trúaður á gildi hinnar sögulegu reynslu,
yrði ég að fylgja örlagakenningu afvopnunarsinna: vopnum verður fyrr eða
síðar beitt, og þess vegna má ekkert ríki búast skæðari vopnum en það hefur
samvisku til að beita.
Jú, jú, víst boðuðu harðlínumennirnir líka vígbúnað gegn Hitler. Eftir á að
hyggja hefði kannski verið betra að þeir hefðu meiru ráðið um fjárveitingu til
landvarna, a. m. k. í Bretlandi. Annars var vígbúnaðurinn út af fyrir sig
kappnógur hjá andstæðingum Hitlers til að stöðva hann, ef ekki hefði annað
komið til. Franski herinn hafði fengið nægar fjárveitingar og notað þær
vitlaust; tékkneski herinn greip aldrei til sinna ágætu vopna af því að hann brast
bandamenn; sá rússneski var í sárum eftir að Stalín þurfti skyndilega að kála
flestum foringjum hans, og svo hindraði pólitísk tortryggni bandalag Breta og
Rússa eins lengi og mögulegt var.
Þessi samanburður skiptir bara litlu máli, vegna þess að meiri vígbúnaður
gegn Hitler hefði átt að gera sitt gagn í raunverulegri styrjöld, en kjarnorkuvíg-
búnaður Vesturlanda er nú réttlættur með því að hann komi í veg fyrir styrjöld
og verði aldrei notaður, bara ef hann er nógu mikill. Af kjarnorkulausu
stríðinu við Hitler lærum við auðvitað ekkert um ógnarjafnvægi atómaldar.
En hugsum okkur Hitler kjarnorkuvæddan, ráðandi nógu af sprengjum og
eldflaugum til að heyja gjöreyðingarstríð. Getum við hugsað okkur hann verða
ellidauðan í vopnabúri sínu, og syni Himmlers stýra svartstökkum enn í dag
innan sinna friðsamlegu landamæra, aðeins ef Bretar og Frakkar hefðu haldið
til jafns við Þjóðverja í kjarnorkuvígbúnaði? Eg held nóg hafi komið í ljós um
Hitler og kumpána hans til að gera slíka hugmynd fráleita. Það voru einmitt ær
Hitlers og kýr að tefla á tvær hættur, treysta því að andstæðingarnir guggnuðu
væri hann bara nógu ósvífinn. Raunar álpaðist hann út í heimsstyrjöldina fyrr
en hann ætlaði, einmitt með slíkri ævintýramennsku gagnvart Póllandi. Kjarn-
374