Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Blaðsíða 35

„Alltaf ein, það er best“
leikrits hans liggur sú harkalega þróun sem hjónabandsstofnunin hefur
tekið með þróun samfélagsins í iðnríkjum. Af öllum upprunalegum
hlutverkum hjónabandsins er bara eitt eftir: að vera fólki andlegur
stuðningur, næra það tilfinningalega milli þess sem það stendur sig úti á
hinum harða vinnumarkaði. í>etta er erfitt hlutverk eitt sér, einkum
þegar makar koma báðir sárir úr stríði atvinnulífsins á kvöldin og ætlast
til að fá andleg smyrsl sem nægja þeim næsta sólarhring. Kannski er það
þess vegna sem hjónaband Arna og Kristínar brestur þegar hún fer líka
út að vinna og þarf að fá skilning og stuðning heima fyrir eftir vinnu
eins og Arni hefur gert öll hjónabandsár þeirra. Forsenda samlífs þeirra
var þá ekki gagnkvæmur trúnaður heldur þörf hans fyrir
einkaþjónustu.
Ennþá betur á þessi skýring þó við sambúð Baddýjar og Odds sem
eru óskólagengið erfiðisfólk og geta ekki losað sig frá streitunni eftir
erfiðan dag í leigubílaharkinu og hreingerningunum með því að tala
saman og greina aðstæður sínar. Þau skilja þær ekki og lái þeim hver
sem vill. Þá er gripið til ráða hins orðlausa, ofbeldisins, og eftir
barsmíðarnar koma tuttugu rósir í kjötsúpupottinn — látið blómin
tala.
Lausn á þessum vanda getur ekki verið sá einstaklingsbundni flótti
frá tilfinningalegum átökum sem felst í niðurstöðu Kristínar. Ekki
heldur einstaklingsbundin hefnd Baddýjar, þótt hvort tveggja sé afar
skiljanlegt og e. t. v. óumflýjanlegt í því samfélagi sem Kjartan sér í
kringum sig og sýnir í verkinu. Vandinn er samfélagslegur og verður að
leysa með umbyltingu á reglum samfélagsins. í stað þess að hver
skammti einum og einum öðrum tilfinningar sínar er augljóst að það
verður að ala fólk upp í að dreifa þeim. Skipta sér af öllu og öllum í stað
til þess að loka sig inni og láta sér ekki koma við hvernig öðrum líður;
vera óhræddur við að láta uppi hvernig manni líður sjálfum og hætta
um leið á að einhver meiði mann. Tilhneigingu til þessa fannst mér ég
verða vör við í Kisuleik eftir Istvan Orkény í Þjóðleikhúskjallaranum í
vor, þeim dýrlega mannlífsdansi. Þar fannst mér líka höfundur vinna
með þá hugmynd að manneskjulegra mannlíf blómstraði þar sem ekki
er kapítalískt hagkerfi.
Skilnaður Kjartans Ragnarssonar er svartsýnt verk að efni, en eins og
við er að búast af þessum höfundi er textinn markviss og fyndinn og
leikrænt er verkið hugmyndaríkt og áhrifamikið.
TMM 111
401