Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Blaðsíða 117

báðir eru ánægðir með skiptin. Þannig
er haldið áfram uns það ástand hefur
skapast að enginn vill skipta á neinu
fyrir það sem í boði er. Þetta þýðir
auðvitað að komin er upp staða þar sem
ekki er mögulegt að skipta á vörum
þannig að allir séu ánægðari en þeir
væru án skiptanna. Þetta er sú staða sem
nefnist Pareto-kjörstaða eftir ítölskum
hagfræðingi.
Pareto lagði mikla áherslu á að þótt
auðvitað væri hægt að gleðja Jón með
því að taka vörur frá Siggu og gefa Jóni,
þá væri ekki hægt að segja hvort velferð
heildarinnar ykist við þetta, vegna þess
að það er einfaldlega ekki hægt að bera
saman velferðaraukningu Jóns og vel-
ferðarminnkun Siggu. Þetta hefur alla
tíð verið mikilvægt atriði í kenningum
frjálshyggjumanna eins og von Hayeks,
Friedmans og slíkra manna. Það er ekki
hægt að meta á hlutlægan hátt hvort
velferð eykst þegar tekið er af þeim ríku
og gefið til hinna fátæku. Það sem meira
er: þeir sem þykjast geta ákvarðað slíkt
eru að setja sínar einkaskoðanir ofar
frelsi einstaklinganna; þeir eru að stíga
fyrsta skrefið í átt til alræðisríkisins þar
sem Stóri bróðir veit best um þarfir allra
og sér fyrir öllum.
Hvernig skyldi nú Birgir fjalla um
þessi mál sem leika stórt hlutverk í
bók hans? Jú, hann segir að Pareto-
kjörstaða sé ástand þar sem „enginn
einstaklingur getur aukið hagsæld sína
án þess að draga samtímis úr hagsæld
annarra, meira en velferdarauka hans
sjálfs nam“. (bls. 34) Sem sagt þveröfugt
við það sem Pareto sagði.
Annað lögmál sem er eitt meginatriði
í kenningum margra borgaralegra hag-
fræðinga (þó ekki t.d. keynesista) er
lögmál Says. Þetta lögmál segir að al-
mennt offramboð af vörum sé
Umsagnir um bœkur
óhugsandi. I einfaldri vöruskiptaversl-
un eins og á walrasískum markaði virð-
ist þetta augljóst. Þegar einhver býður
vörur sínar til sölu, þá er hann að gera
það til að kaupa aðrar vörur í staðinn.
Framboðið á vörum er samtímis eftir-
spurn eftir vörum. Ef einhver aðili selur
ekki vörur sem hann kom með á mark-
aðinn er það vegna þess að enginn býð-
ur honum í staðinn vörur sem hann vill
frekar eiga. Þetta hefur því ekkert með
sölutregðu að gera.
Auðvitað getur það skeð að einhver
fái minna fyrir vörur sínar heldur en
hann bjóst við, en það breytir ekki
heildarútkomunni. Framboð þessa
manns af vörum hefur minnkað að
verðmæti og það sama gildir um eftir-
spurn hans eftir vörum, þannig að
heildareftirspurnin heldur áfram að vera
jöfn heildarframboðinu. Vandamálin
varðandi lögmál Says koma í ljós þegar
við yfirgefum hinn einfalda walrasíska
markað og tökum með í reikninginn að
vörur eru seldar fyrir peninga en ekki
aðrar vörur og að fólk veltir fyrir sér
hvenær best sé að kaupa og selja vörur;
þ.e. það veltir því fyrir sér á hvaða
markaðsdegi sé best að versla. Kaup og
sala verða nú aðskilin í tíma og almennt
offramboð á vörum verður mögulegt.
Birgir fjallar auðvitað um lögmál
Says, en hjá honum verður það að því
að „allt sem framleitt er selst jafnóðum,
vegna þess að enginn framleiðir vörur
(afurðir), samkvæmt frjálshyggjuhag-
fræðinni, sem hann getur ekki selt við
tiltekið þekkt markaðsverð". (bls. 251)
Gagnrýni á nýklassíska hagfræði.
Birgir bendir stundum á rétta hluti í
gagnrýni sinni á nýklassíska hagfræði.
Þótt orðalagið sé að vísu flókið bendir
hann réttilega (bls. 35) á að velferð eins
483