Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Blaðsíða 120

Tímarit Máls og menningar
kvæmni fullkominnar samkeppni út í
hött og sennilegt að aragrúi smárra
fyrirtækja í fullkominni samkeppni leiði
undantekningarlaust til taumlausrar só-
unar og óhagkvæmni miðað við það
sem á sér stað á markaði þar sem stór
einokunarfyrirtæki ráða ríkjum. Hag-
fræðingar eins og t.d. Nicholas Kaldor
hafa bent á þessa stöðugu þróun
til aukinnar rekstrarhagkvæmni,
tækniframfara og vaxandi framleiðslu-
afkasta í stórum efnahagseiningum til
að gagnrýna grundvallarhugtök innan
hagfræðinnar eins og t.d. jafnvægishug-
takið. Þessi gagnrýni hefur geigvæn-
legar afleiðingar fyrir nýklassíska hag-
fræði og beinist einnig gegn notkun á
jafnvægishugtakinu í marxískri og ný—
ríkardíanskri hagfræði.
Kaldor hefur bent á að þessar hug-
myndir séu allar í bók Adam Smith
Auðlegð þjóðanna. Svipaðar hugmynd-
ir má finna í Kommúnistaávarpinu og
fleiri ritum eftir marxista þar sem
áhersla er lögð á stöðuga byltingu
framleiðslutækninnar á tímum
auðvaldsskipulagsins. Kaldor hefur
kvartað undan því að þessi hlið á kenn-
ingum Adam Smith hafi fljótt gleymst
og menn einblínt á umfjöllun hans um
Ósýnilegu höndina og jafnvægi fram-
boðs og eftirspurnar. Frá marxistum
hafa heyrst svipaðar kvartanir og skyld
gagnrýni á notkun jafnvægishugtaksins
og vélrænna langtímalögmála innan
marxískrar hagfræði.
Það er rétt að benda á það hér að þeir
framfarasinnaðri meðal borgaralegra
hagfræðinga, eins og t.d. Ricardo og
Keynes, litu vexti og arðgreiðslur til
auðstéttarinnar hornauga, en gróðinn
umfram vexti, þ.e. driffjöður athafna-
mannsins, var talin undirstaða efnahags-
lífsins. Birgir virðist hafa snúið þessu
við eins og sumum nýklassistum hættir
til líka.
íslenska bagkerfiö.
Eg verð að viðurkenna að ég missti oft
þráðinn í umfjöllun Birgis um íslensk
efnahagsmál. Það sem ég skildi bendir
þó til þess að hann sé mjög sammála
þeim skoðunum sem Abl. hafði þangað
til núna nýlega að stóriðjupostulinn
Gunnar Thoroddsen sannfærði þá vini
sína um annað í stóriðjumálunum eins
og svo mörgum öðrum. I umfjöllun
sinni styðst Birgir við áróðursgreinar
eftir Einar Olgeirsson frá því um stríð,
og til þess að samræmi skapist er því
logið að Island sé „dæmigert efnahags-
lega vanþróað hráefnasöluland" með
„vanþróaða fiskframleiðslu" og „fallandi
skiptagildi fisks erlendis" (bls. 218). Það
var svolítið til í þessu fyrir 40 árum
þegar Einar var að skrifa sínar greinar,
en allur almenningur á Islandi veit að í
dag er enginn fótur fyrir þessum full-
yrðingum. Sannleikurinn er í öllum til-
fellum gagnstæða þess sem Birgir held-
ur fram.
Eins og hjá Bjarti í Sumarhúsum
forðum verður draumurinn um sjálf-
stæðið að æðsta takmarki lífsins (bls.
116). Hjá Bjarti var sjálfstæðið fólgið í
því að eignast sína eigin jörð, en hjá
Birgi er allt meira á huldu, enda Bjartur
meðvitaður einstaklingshyggjumaður
en Birgir virðist andstæðingur einstakl-
ingshyggju sem hann telur vera
frjálshyggju eða jafnvel kapítaiisma (bls.
249). Hætt er því við að hugmynda-
fræði Birgis verði jafnvel enn auðveldari
bráð en hugmyndafræði Bjarts fyrir þau
félagslegu öfl sem í þjóðfélagi nútímans
gera drauminn um sjálfstæði kotbónd-
486