Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Blaðsíða 34

Tímarit Máls og menningar
stöðugar hliðstæður meðal aukapersóna og hér kemur það þeirri
skoðun óbeint til áhorfenda að alls staðar séu upplausn, engin sambúð
endist, allir svíki hver annan. Hjónabandið, sambúð tveggja einstakl-
inga af gagnstæðu kyni eða sama kyni, virðist fyrirfram dæmt til að
mistakast þegar leiknum lýkur.
Hjá flestum persónunum virðist upplausnin stafa af eigingirni og
sjálfselsku eins og hjá Arna, manni Kristínar. Sif virðist ekki taka nærri
sér fóstureyðingu og sambúðarslit, kærasta Sólborgar nýtur þess að ná
sér í nýja. Þetta er allt mistéttarfólk í góðu starfi. Með Baddý og Odd
gegnir öðru máli. Þeim er hjónabandið skuldafangelsi eins og svo
mörgu erfiðisfólki, þeirra mesta böl er að geta ekki skilið.
Það sem Skilnaður sýnir okkur með atvikum sínum, framvindu og
persónusköpun virðist ekki aðeins vera að hjónabandið, sambúð
tveggja, sé úrelt fyrirbæri í nútímasamfélagi, heldur um leið að best sé
að standa uppi einn. Að minnsta kosti fer Kristín þá leið. Eftir að hafa
reynt að opna líf sitt öðru fólki og orðið fyrir óþyrmilegum innrásum,
sár og viðkvæm eftir skilnaðinn, hafnar hún markvisst öllum tilboðum
um nýja sambúð. „Eg er orðin sjálfstæð," segir hún við fyrrverandi
mann sinn í leikslok. „Þú ert ekki sjálfstæð. Þú ert einmana,“ ansar hann.
„Eru það ekki tvö orð um sama hlutinn?“ spyr hún þá.
Auðvitað er þetta spurning, en hún kemur á mjög mikilvægum stað í
verkinu og hangir enn í loftinu þegar ljósin slokkna. Það virðist eina
lausnin sem nútímamanneskjur sjá við sínum vanda að öðlast það
sjálfstæði sem felst í því að þola einlífi, annars verði lífið þeim eilíf kvöl.
Þetta er eiginlega svo nöturleg niðurstaða að freistandi er að taka hana
sem víti til varnaðar og segja að þróun Kristínar bendi til þess að fólk
eigi alls ekki að skilja, það verði hart og tilfinningakalt af því. Ef til vill
er það einmitt sú ályktun sem Kjartan vill að við drögum af verkinu,
þess vegna máli hann myndina svona dökka.
Kjartan Ragnarsson er ekki einn um að sýna þessi endalok á vanda
sambúðar, hvorki fyrr né síðar. Síðan Nóra Ibsens skellti hurðinni
heima hjá sér hafa svo ólíkir höfundar sem Alexandra Kollontaj hin
rússneska og Marilyn French hin bandaríska séð þá lausn vænlegasta
fyrir konur sínar að búa einar og lifa fyrir starf sitt. Allir undirbyggja
höfundarnir lausnina vandlega, hver á sinn hátt.
Kjartan gefur ekki opinskátt samfélagslega skýringu á því að horn-
steinn þjóðfélagsins skuli vera að bresta, en á bak við niðurstöðu
400