Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Blaðsíða 98

Tímarit Máls og menningar - 01.09.1982, Blaðsíða 98
Tímarit Máls og menningar deilu en ekki síður ófrjórri: hvers konar tengsl eru milli forms og inntaks og þá sérstaklega í pólitískum skáldskap? Sú aðferð hefur verið úthrópuð; með réttu. Hún er skólabókardæmi um það hvernig reynt er að nálgast bókmenntaleg málefni á klisjukenndan og ódíalektískan hátt. Gott og vel. En hvernig má þá fjalla um þetta vandamál á díalektískan hátt? Díalektíska umfjöllunin á þessu vandamáli, og þar kem ég að kjarna málsins, snýst alls ekki um óhagganlega einangraða hluti: verk, skáldsögu, bók. Það verður að setja þessa hluti í þjóðfélagslegt samhengi. Þið bendið á með réttu að þetta hafi verið gert aftur og aftur í vinahópi okkar. Vissulega. Þá hefur bara iðulega of mikið verið færst í fang og niðurstöðurnar þarmeð orðið þokukenndar. Þjóðfélagsafstæður eru, eins og við vitum, háðar framleiðsluafstæðum. Og þegar verk voru gagnrýnd með efnishyggjuna að leiðarljósi var venjulega spurt hver væru tengsl þeirra við þjóðfélagslegar framleiðsluafstæður tímabilsins. Þetta er mikilvæg spurning. En um leið afar erfið. Svarið við henni er ekki alltaf einhlítt. Og mig langar nú til að leggja fyrir ykkur aðra, nærtækari spurningu. Sú spurning er borin fram af öllu meiri hógværð og ekki eins mikið færst í fang, en mér virðist að henni sé auðveldara að svara. I stað þess að spyrja: hvernig eru tengsl verks við framleiðsluafstæður síns tíma, er verkið sátt við þær, er það afturhaldssamt eða stefnir það að umbyltingu þeirra, er það byltingarsinnað? — I stað þessarar spurningar eða a. m. k. á undan henni langar mig til að leggja fram aðra. Aður en ég varpa fram spurningunni: hvernig er tengslum skáld- skapar vib framleiðsluafstæður tímabilsins háttað? ætla ég að spyrja: hver er staða hans innan þeirra? Þessi spurning beinist að því hlutverki sem verkið gegnir í bókmenntalegum framleiðsluafstæðum síns tíma. Hún varðar m. ö. o. beinlínis þá verktækni sem bókmenntaverkin byggjast á. Með orðinu verktækni kynni ég hugtak sem gerir bókmenntaafurðir að- gengilegar fyrir beina þjóðfélagslega gagnrýni sem byggð er á efnishyggju. Með verktæknihugtakinu opnast líka leið til að vinna bug á móthverfunni milli forms og inntaks á díalektískan hátt. Verktæknihugtakið gefur enn- fremur vísbendingu um það hvernig hægt er að skilgreina tengslin milli hneigðar og gæða sem við ræddum hér í byrjun. Ef mér leyfðist að stað- hæfa hér að ofan að rétt pólitísk hneigð verks feli í sér bókmenntaleg gæði þess, vegna þess að hún felur í sér bókmenntalega hneigð þess, er nú hægt að skilgreina á nákvæmari hátt, að þessi bókmenntalega hneigð kunni að liggja í því hversu verktækni bókmenntanna er þróuð eða vanþróuð. Þið hreyfið áreiðanlega ekki mótbárum þó ég snúi mér nú að mjög áþreifanlegum bókmenntaafstæðum, jafnvel þó það virðist (en að vísu bara á yfirborðinu) ekki sérlega vel ígrundað. Lítum á þessar afstæður í Rúss- landi. Mig langar til að vekja athygli ykkar á Sergei Tretjakov5 og hug- 464
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.