Tímarit Máls og menningar - 01.11.1982, Síða 89

Eins og d vígvelli
tískar. Sakamaðurinn í Pólís pólís varð íórnardýr sinna félagslegu aðstæðna.
I Madur uppi á þaki er hann orðinn að píslarvotti.
Af vitund þeirra um þetta stafar hugarangur Martins Beck og óskiljanleg
breytni þeirra Gunvalds Larsson í sögunni. Martin Beck tekur sér fyrir
hendur, knúinn áfram af sektarkennd sem hann skilur til engrar hlítar
sjálfur, að ráðast einn síns liðs gegn manninum á þakinu; í þeirri von, að
virðist, að koma með einhverju móti vitinu fyrir hann. Þetta er misráðið
tiltæki og mistekst hrapallega, Martin Beck fellur sjálfur óvígur fyrir honum.
Hvernig getur slíkt og annað eins hent hetju í sögu?
Á einum stað í Sögu um glæp, þar sem bomba leigumorðingjans springur
og húsið bálar upp í Brunabíllinn sem týndist, er Gunvald Larsson í
hálfkæringi lýst í líkingu lausnarans sjálfs. Þetta er auðvitað til gamans gert
eins og svo margt annað sem frá honum er sagt. En það er enginn
hálfkæringur í lýsingu Martins Beck þar sem hann liggur yfirunninn, einn
og yfirgefinn á svölunum í Maður uppi á þaki, líkt eins og á krossi, og veit
ekki betur en dauðinn fari á sig:
Einhvernveginn hafði Martin Beck talið sér trú um að hann skildi þennan
mann, að hann væri í sök hans vegna og yrði að reyna að hjálpa honum. En
engin hjálparhönd náði lengur til mannsins á þakinu. Einhverntíma á und-
anförnu dægri hafði hann farið yfir landamæri, inn í brjálsemina, þangað sem
ekkert var til lengur nema hatur og hefnd.
Nú dey ég hér, hugsaði Martin Beck, og hvað afplána ég með því?
Alls ekki neitt.
Hann skelfdist sína eigin hugsun. Allt í einu fannst honum að hann hefði
legið þarna í óratíma. Var kannski búið að handsama eða drepa manninn á
þakinu, og hafði hann sjálfur gleymst, yfirgefinn í dauðanum, aleinn, uppi á
þessum svölum?
Martin Beck reyndi að hrópa, en kom bara upp korri, og fékk blóðbragð í
munninn.
Hvað skyldi hann hafa ætlað að hrópa: guð minn, hví hefurðu yfirgefið
mig? Svo mikið er víst að hér er það þrotið, hvað sem það var sem hingað til
veitti honum sakarafl, starfi hans merkingu, gaf lífinu gildi.
í sögulokin tekst að vísu Gunvald Larsson það sem Martin Beck gat ekki
gert og öllum liðsafla lögreglunnar hafði áður mistekist svo hrapallega sem
raun ber vitni í sögunni: að yfirbuga vitfirringinn á þakinu án þess að stofna
til frekari óþarfra blóðsúthellinga. En þegar til kastanna kemur er hann samt
sem áður ómegnugur að skjóta manninn niður og hefði sjálfur í næstu andrá
fallið fyrir vopni hans, ef annar liðsmaður hans hefði ekki skorist í leikinn,
óbreyttur borgari og hefur ekki einu sinni leyfi til að bera byssu. „Það verða
einhver vandræði úr því, sagði Gunvald Larsson." Og lýkur þar sögunni.
583