Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 66

Tímarit Máls og menningar
manneskjur hafi verið helmingi fleiri en þær sem voru 25 ára; og það sem
flestir hafa gleymt, flestir Þjóðverjar hafa gleymt, vegna þess að þeir lifðu
ekki þetta skeið með fullri meðvitund, er sú staðreynd að það var allt annað
en þægilegt að vera Þjóðverji. Það var í raun og veru eitthvert hið auvirði-
legasta lýsingarorð sem til var — þýskur. Þegar ég ber það saman við
skrúðmált sjálfsöryggi stjórnmálamanna nú um stundir, þá þykir mér það
satt að segja stórmerkilegt. Stjórnmálamanna sem eru á sama reki og ég og
hljóta að vita hvernig það var þá.
Þú minntist á Ahlen-áœtlunma, sem gekk út frá því að kapítalisminn hefði
ekki þjónað hagsmunum frýsku þjóðarinnar. Hvaða hugmyndir höfðu menn
um Þýskaland á árunum eftir 1947?
Ahlen-áætlunin gerði ráð fyrir að byggt yrði á kristilegum sósíalisma.
Seinna komst ég að raun um að jafnvel Thomas Mann hafði í síðustu ræðum
sínum fyrir stríðslok alið á svipuðum hugmyndum: hann fékk ekki séð að
Evrópa ætti sér framtíð án sósíalisma, sem vitanlega felur í sér að skilgreina
verður hvað hver og einn á við með hugtakinu sósíalismi. I öllu falli trúði ég
ekki — og þannig mátti einnig túlka Ahlen-áætlunina — að hið gamla
fyrirkomulag eignarréttar og valds yrði látið halda sér.
Fyrsta áfallið kom með myntbreytingunni eða svonefndri gjaldmiðilsend-
urbót, sem reyndist vera grímulaus endurreisn óhefts kapítalisma. Einsog sú
endurbót var lögð fyrir og framkvæmd leiddi hún af sér nálega hömlulausa
verðbólgu, sem gerði vinnu fólks einskis virði. Jafnvel þó gamla ríkismarkið
væri lítils virði á þessum tíma, þá urðu menn að vinna fyrir því einsog jafnan
áður, jafnt verkamenn sem skrifstofufólk, opinberir starfsmenn sem aðrir,
og sumt fólk hafði verið svo heimskt að spara. Eg verð að nota orðið
heimskt, því það var einmitt sparifé þessa fólks sem varð að nálega engu,
mig minnir sjö af hundraði, á sama tíma og fjármagn í verðbréfum var
endurmetið einn á móti einum. Kannski má réttlæta þetta þegar horft er um
öxl og jafnvel líta á það sem eina orsök „efnahagsundursins", en það var
afdráttarlaus afneitun hugmyndanna í Ahlen-áætluninni. Þetta var raun-
verulega fyrsta stóra áfallið.
Eg man ekki nándarnærri eins glögglega stofnun Sambandslýðveldisins,
myndun ríkjandi valdakerfis, fyrstu kosningarnar. Fyrir mér er mynt-
breytingin miklu eftirminnilegri og mikilvægari viðburður, Og kannski
kaus ég jafnvel Kristilega demókrata árið 1953, það er hugsanlegt, ég gerði
það með vissu árið 1949, en sennilega ekki lengur árið 1957, vegna þess að
snemma á sjötta áratug og jafnvel í lok fimmta áratugar brast kalda stríðið á,
sem leiddi til þess að grundvölluð voru tvö gerólík þýsk efnahagskerfi, ef
svo má taka til orða, og af því leiddi aukna hörku á báða bóga. I Þýska
alþýðulýðveldinu kom til fruntalegrar eignaupptöku, sem alls ekki var gert
56