Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 119

Mótun nýja Kína
um framtíðarskipulag Kína að miklu leyti þangað. Hann dáðist að vestrænu
lýðræði og þingræði og var sannfærður um mikilvægi iðnvæðingar og
tæknivæðingar Kína.
En Sun Yatsen varð einnig vitni að fátækt, atvinnuleysi og verkfalls-
átökum í vestrænum auðvaldsríkjum. Hann vildi tryggja að kínverska
þjóðin yrði laus við þessa kvilla auðvaldsskipulagsins. Sun Yatsen taldi að
markmið byltingarinnar væri þríþætt. Hún átti að tryggja sjálfstæði kín-
versku þjóðarinnar, hún átti að koma á lýðveldi og lýðræði og eftir
byltinguna átti ríkið að tryggja framfærslu almennings. Þetta kallaði hann
„Hinar þrjár meginreglur alþýðunnar". I seinustu meginreglunni fólst m. a.
að landinu skyldi skipt á milli bænda sem flestir voru landlausir leiguliðar.
Ríkið átti einnig að hafa yfirumsjón með fjármagni og stórfyrirtækjum og
koma í veg fyrir atvinnuleysi, fátækt og verkfallsátök.
I stuttu máli má segja að þjóðernissinnar hafi stefnt að því að byggja upp
nýja tegund kapítalisma sem væri sérstakur fyrir Kína og laus við galla
vestræns kapítalisma. Þjóðernissinnum tókst þetta aldrei. Það er hins vegar
athyglisvert að nýjasta tilraun kínverskra kommúnista til að byggja upp
„sósíalisma með kínverskum séreinkennum" í Kína minnir að mörgu leyti á
hugmyndir Sun Yatsens.
Skipbrot þjóðernissinna
Margar samverkandi ástæður komu í veg fyrir að draumaþjóðfélag þjóðern-
issinna yrði að veruleika og leiddu til þess að kommúnistar náðu forystu
fyrir tilraunum Kínverja til að byggja upp nýtt framtíðarþjóðfélag sem gæti
komið í stað keisaraveldisins. Hér er aðeins hægt að rekja nokkrar þeirra.
Þjóðernissinnar höfðu í rauninni lítinn skilning á eðli vestræns kapítal-
isma þótt þeir litu á hann sem fyrirmynd byltingar sinnar. Þeir ofmátu
lýðræðis- og frelsisást auðvaldsríkjanna og gerðu sér ekki grein fyrir því að
gróðasókn var grundvallarmarkmið valdastéttarinnar í þessum ríkjum.
Þjóðernissinnar töldu að vestræn ríki og Japan myndu aðstoða Kínverja við
að byggja upp öflugt og sjálfstætt lýðveldi. En þegar til kom höfðu
Vesturveldin og Japan einungis áhuga á því að notfæra sér glundroðann í
kjölfar falls keisaraveldisins til að auka gróða sinn í Kína. Þannig stuðluðu
þau að sundurliðun Kína í sjálfstæð svæði sem lutu stjórn herfursta. Þeir
byggðu á hernaðarstuðningi erlendra ríkja sem fengu í staðinn ýmiss konar
efnahagslegar ívilnanir. Hreyfing kommúnista, sem haslaði sér völl í Kína á
þriðja áratugnum, var hins vegar ekki haldin neinni tálsýn um að erlend
heimsvaldaríki myndu veita Kínverjum aðra aðstoð en þá sem þau sæju sér
gróða í.
Þjóðernissinnar vanmátu einnig strax frá upphafi styrk landeigenda og
109