Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 106

Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 106
Jesse L. Byock „Milliganga“ Félagslegar rætur íslendingasagna Frásagnarlist Islendingasagna er mótuð af mikilvægum þáttum í samfélagi þess tíma þegar þær voru sagðar og ritaðar og áhrifamátt sinn fyrr og nú eiga þær einkum því að þakka hve raunsanna mynd þær gefa af sjálfu gangvirki samfélagsins. Þessa staðhæfingu ætla ég að rökstyðja með því að kanna fyrirbæri, sem ég nefni „milligöngu", og hlutverk þess í byggingu sagnanna. Löngum hafa lesendur íslendingasagna og Sturlungu veitt því athygli að hægt er að greina frásögnina sundur í þætti. Minni háttar atvik mynda dálítinn söguþráð sem einatt fléttast inn í meiri háttar deilur milli ætta eða einstaklinga. Margar af þessum minnstu frásögnum snúast um einhver innansveitarmál, og við fyrstu sýn virðist endir einnar oft ekki vera í miklum tengslum við upphaf þeirrar næstu. Bæði íslendingasögur og sögurnar í Sturlungu eru að miklu leyti settar saman úr svona þáttum. Þar er sagt frá eftirminnilegum átökum sem skiptu samfélagið máli. Heildargerð sagnanna markast af því sem sögulegast þótti, þ.e.a.s. að „bændur flugust á“. Gerð samfélagsins beindi frásagnarlistinni í ákveðna farvegi,1 og þetta gat gerst vegna þess að fyrirbæri, sem ég nefni „milligöngu“ og átti mikinn hlut að viðgangi samfélagsins, þótti gott söguefni. Með milligöngu á ég við það þegar þriðji aðili kemur inn í deilu tveggja, þannig að það hafi áhrif á gang mála. Mikilvægasta milliganga er umboð, þegar maður tekur við máli af öðrum, oftast höfðingi af lægra settum manni, en einnig getur verið um að ræða liðveislu af ýmsu tagi ellegar minni háttar afskipti aukapersóna, svo sem fréttaflutning um illmæli eða hvöt til víga.2 Það er milliganga, þegar Njáll fer með mál Gunnars á þingi og veitir honum lið, sama er að segja um það þegar Sámur Bjarnason tekur við máli af Þorbirni frænda sínum í Hrafnkels sögu og fær síðan sjálfur lið af Þjóstar- sonum. Milliganga er það líka þegar förukonur bera illmæli frá Hlíðarenda að Bergþórshvoli eða þegar griðkona eggja Hrafnkel Freysgoða til dáða og segir honum frá reið Eyvindar Bjarnasonar fram hjá garði hans. Milliganga í deilumálum er í sjálfu sér ekki flókið fyrirbæri og hún kemur fyrir í einhverri mynd í flestum þjóðfélögum. En íslenska goðaveldið var
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.