Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 113

„Milliganga“
Síðan fór málit til þings, ok váru þeir Helgi Droplaugarson ok Þorkell
Geitisson allfjQlmennir. Var þar með þeim Ketill ór Njarðvík. Helgi
Asbjarnarson hafði ekki lið til at ónýta mál fyrir þeim.
Nú fer hér sem oft endranær að áhrifamiklir menn, sem standa utan
deilunnar, reyna að miðla málum. Það dregur úr hættunni á að deiluaðilar
lendi í vopnaviðskiptum og hættu á mannskaða. Næsti liður er því lausn:
Þá báðu menn þá sættask, en Helgi Droplaugarson vildi ekki nema sjálfdæmi.
Ok sú varð sætt þeira, en Helgi gerði svá mprg kúgildi, sem ærnar hQfðu
verit, þær er Þórðr hafði nytja látit. Skilðusk nú at svá mæltu, ok þótti Helga
Droplaugarsyni þetta mál hafa at óskum gengit.
Deiluþáttur, sem hófst vegna þess að sauðfé tapaðist er á enda en deilumál
þeirra Helganna halda áfram. Sögumaður snýr sér nú að öðrum deiluþætti
þar sem bændur fela hvorum þeirra að fara með mál fyrir sig, gera þá að
umboðsmönnum sínum. Af þessu sprettur atburðarás sem leiðir til þess að
Helgi Droplaugarson er dæmdur til að fara utan og vera utan þrjá vetur.
Hann neitar að fara og er því tiltækur til átaka við nafna sinn þegar tilefni
gefst vegna deilna um eigur í skilnaðarmáli.
Lokaorð
Hinir fornu íslendingar höfðu brennandi áhuga á milligöngu. Vegna þess
hlutverks sem hún hafði var samband manna við ættingja, vini og aðra
bandamenn mikilvægara en flest annað. Þetta olli því að bókmenntirnar
virtust snúast um lífið sjálft. Ættartölur og aðrar upplýsingar gáfu skýringar
á því hvernig milliganga komst á fót, einkum þó umboðssamningar. Þætt-
irnir sem til samans mynda söguna tengjast í samræmi við rök deilumálanna,
hvernig skuldbindingar tengja menn og hvernig samið er um laun fyrir
aðstoð. Frásögnin leiðir í ljós mismunandi aðferðir sem beitt var til að leysa
deilur. Innan þessa ramma gat sögumaður varpað ljósi á skapgerð persóna
og kannað nýjar hugmyndir og honum var í lófa lagið að kanna allar hliðar
félgaslegra samskipta í heimalandi sínu, hvort sem það voru nú krókaleiðir
ástarinnar eða vinátta sem farið var að slá í.
Sögumaðurinn vann úr arfsögnum um þekktar persónur, átök og atburði
í umhverfi sem einnig var þekkt, en hann hafði frjálsar hendur um hvað
hann dró fram og lagði áherslu á. Hann hafði í hendi sér að taka með þau
smáatriði sem hann kærði sig um, hvernig hann tengdi þættina saman, hvort
hann vildi bæta við einhverjum nýjum atriðum og hvað af því sem allir
þekktu hann tók með. Þetta valfrelsi gaf kost á fjölbreytni einstakra þátta og
átti sinn þátt í að greina eina sögu frá annarri. Þótt áheyrendur á miðöldum
hafi væntanlega vitað hvernig deilumál á borð við átök Helga Droplaugar-
sonar og Helga Ásbjarnarsonar leystust, var hægt að segja söguna með
103