Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 69

„Frelsið þverr dag frá degi“
Pólitísk framtíð Þýskalands var í deiglunni og menn spurðu: hvað gerist
ef önnur kreppa skellur á? I samræmi við fyrri reynslu okkar fara kreppur
alltaf til hægri, ekki til vinstri. Ég átti fjöldamargar samræður við menn og
hlustaði á margar, afþví ég gat ekki rökrætt útfrá neinni hálærðri sérfræði-
kunnáttu; allt þetta fólk, þar á meðal forleggjarinn minn, stóð á því fastar en
fótunum að kreppan kæmi aldrei aftur, hún væri á valdi mannsins, henni
mætti stjórna, nútímahagfræðikenningar útilokuðu kreppur, því þeim mætti
halda í skefjum. En allt hefur farið á annan veg, einsog við sjáum, bæði um
alla Evrópu og um allan heim.
Að sjálfsögðu velti ég því fyrir mér núna, þegar ég rifja upp þessar
samræður, hvort atvinnuleysinu hafi í rauninni ekki verið hagrætt í þágu
ákveðinna afla. Ef hægt er að hagræða nálega hverju sem er, hversvegna þá
ekki atvinnuleysinu og kreppunni sem nú steðjar að? Þetta gerir mig
tortrygginn gagnvart hverskonar spámönnum.
/ hvaða tilgangi skyldu menn hagrœða . . .
Atvinnuleysinu . . . ég held ekki að það hafi verið skapað að yfirlögðu
ráði, en það á rætur að rekja til þróunar í efnahagskerfi okkar. Ég er
sannfærður um að hver einasti stjórnmálamaður í hvaða flokki sem er kysi
helst að vera laus við alla atvinnuleysingja á morgun eða hinn daginn, en
greinilega hefur enginn þeirra neina stjórn á framvindunni. Uppi eru
kenningar um að í svonefndum iðnaðarsamfélögum nútímans þurfi ævin-
lega að vera ákveðinn hundraðshluti atvinnuleysingja til að halda niðri
launum. Ég get aðeins tjáð það með þessu óljósa orðalagi.
Það var umbótaskeið, skammvinnt umbótaskeið í Sambandslýðveldinu á
sjöunda og áttunda áratugnum. Var raunverulega möguleiki þá og er
kannski ennþá einhver vonargheta að takast megi að hrinda í framkvæmd
því sem fólk gerði sér vonir um uppúr 1945? Eða er það óafturkallanlega
liðið hjá?
Ég held ekki það sé liðið hjá. Það er hægt að koma heilmiklu til leiðar
utan þingsalanna, en þá á ég ekki við einhver reiðinnar ósköp því ákvarðanir
eru teknar á þingi. Og okkur er engin leið fær önnur en þingræðisleiðin.
Spurningin er hvort á einhverju þingi í framtíðinni verði þannig hlutföll
milli flokka, að einhverjir þeirra tækju saman höndum um að koma þó ekki
væri nema parti af breytingunum til leiðar.
Þessvegna finnst mér hörmulegt ef Græningjar eiga ekki sæti á næsta
sambandsþingi (Bundestag). Þegar öll kurl koma til grafar eru þeir í sjálfum
sér tjáning, mjög sundurleit tjáning þeirra umbótahreyfinga og mótmæla-
hreyfinga sem komu fram á öndverðum níunda áratug. Tökum sem dæmi
Friðarhreyfinguna sem í byrjun varð að þola fullkomna ófrægingu og
fordæmingu sambandsþingsins og hafði þá kannski fimm af hundraði
59