Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 90

Tímarit Máls og menningar
Saga brjáluðu konunnar, ófreskjunnar, er oft harmsaga og Gilbert og
Gubar halda því fram að kvenhöfundurinn færi eigin uppreisnarlöngun,
ótta og reiði yfir á þessar kvenpersónur:
Með því að yfirfæra reiði sína og vanlíðan á þessar hræðilegu per-
sónur, með því að skapa skuggalegan tvífara fyrir sjálfar sig og
kvenhetjur sínar gátu kvenhöfundar bæði samsamað sig þeirri menn-
ingu sem feðraveldið hafði þröngvað upp á þær og endurskoðað hana
um leið. (79)
Kvennabókmenntasagan verður ekki skrifuð eftir líkani Bloom. Það er
ekki hægt að færa Odipuskomplex drengja óbreyttan yfir á stúlkur og kalla
Elektrukomplex, eins og Jung gerði (Freud til sárrar hrellingar). Hins vegar
gefur auga leið að það verður að skoða kvennabókmenntasöguna í samhengi
við karlabókmenntirnar, það er alls konar samband þar á milli. Gilbert og
Gubar vilja tala um kvennabókmenntir sem þátt í menningu kvenna sem sé
ekki spegilmynd af karlamenningunni og ekki nauðsynlega samstiga henni,
heldur verði fyrir áhrifum frá henni og hafi áhrif á hana — í díalektísku
samspili.
Þessi þáttur í menningu kvennanna lýtur sínum eigin lögmálum og hefur
sínar hefðir. Hann hefur sínar neikvæðu hliðar sem koma fram í alls kyns
vanmetakennd og í „óttanum við að vera höfundur“. En valdaleysið og
undirskipunin getur líka verið örfandi, það er allt að vinna, engu að tapa.
Og síðustu árin hefur það síðastnefnda orðið æ meira áberandi, segja
Gilbert og Gubar: „. . . kvenhöfundar hafa litið á sjálfar sig sem brautryðj-
endur og það hefur brotist fram í svo ástríðufullri sköpun að félagar þeirra,
karlarnir, hafa varla upplifað annað eins síðan á endurreisnartímabilinu, eða
a. m. k. ekki síðan á rómantíska tímabilinu." (50)
I þriðja hluta inngangsins leggja Gilbert og Gubar síðan fram eins konar
fagurfræðilega stefnuskrá. Þær leggja út af sögu Mary Shelley, Síðasti
maðurinn (The Last Man) 1826, þar sem segir frá því þegar hún og vinur
hennar fundu helli Sybillunnar. A hellisgólfinu liggja barkarblöð, á þau eru
ritaðar spásagnir gyðjunnar, torskildar, samhengislausar, á mörgum fram-
andi tungumálum. Þessum blöðum raðar Mary saman og túlkar þau, það er
sagan af síðasta manninum.
A sama hátt og Mary Shelley endurgerir boðskap hinnar miklu gyðju,
hinnar skapandi vitru og voldugu formóður og lætur hana hvetja sig til
dáða, verðum við að safna saman skilaboðum mæðranna í bókmenntunum
og láta þjáningar þeirra og draumsýnir segja söguna af einni konu, „móður
okkar allra“, frummóðurinni, konunni sem fól sannleikann í verkum sínum.
Þar hefur hann beðið og nú er hans tími upp runninn og hið forna Atlantis,
móðurlandið, mun hefjast úr djúpunum.
80