Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 34

Tímarit Máls og menningar
ófullkomin, og ef reynt hefði verið að troða inn í hann bæði vopnum og
konufaðmi hefði hann orðið enn ófullkomnari.
Sigfús reynir að hártoga þá umsögn mína að Hemingway reyni ætíð að
„koma við hversdagslegu orðalagi.“ (101) Þarna er ég svosem einungis að
samsinna tugum gagnrýnenda Hemingways, þó svo auðvitað megi velta
vöngum yfir hugtakinu „hversdagslegt orðalag“. Það sem máli skiptir er að
Hemingway leitast við að nota einfaldan orðaforða, og í orðalagi reynir
hann að forðast hvers konar upphafið mál eða sundurgerð, sem og notkun
fornra eða sjaldgæfra orða, eða skringilyrða. Jafnframt kærði hann sig
kollóttan um tilbrigðaríkan stíl eða orðaval. Ljóst má vera að í afstöðu til
málbeitingar eru Laxness og Hemingway afar ólíkir, en þýðendur og aðrir
telja gjarnan að maður eigi að þýða þá höfunda sem maður finnur til
skyldleika með í máli, stíl og hugblæ, þó svo þetta sé engan veginn algild eða
óskeikul regla.
Sigfús átelur mig fyrir að tíunda rangþýðingar „mjög smásmuglega“.
Heldur sárnaði mér þetta, því ég tók rangþýðingar fyrir í einum þætti (af
tíu) í þriðja kafla ritgerðarinnar og benti jafnframt á að „Slíkar villur þurfa í
sjálfu sér ekki að segja margt um ágæti þýðingarverksins í heild“ þó svo
„fræðandi geti verið að grafast fyrir um orsakir þeirra." (28) Jafnframt telur
Sigfús mig „tippilsinna" er ég gagnrýni óþarfa merkingarþrengingu sem
verður í þýðingunni og segir að kannski sé „slík gagnrýni út í hött.“ (99) Og
þó Sigfús telji sumt réttmætt í gagnrýni minni, álítur hann, þegar allt kemur
heim og saman, að „smásmugleikinn og veiðigleðin“ leiði Astráð afvega „og
hann virðist ekki gera sér nægilega grein fyrir því að þýðing Halldórs
Laxness á skáldverki Hemingways heyrir þegar sögunni til.“ (102) Þessi
síðasta fullyrðing er vægast sagt furðuleg. Þýðingin var endurútgefin
óbreytt árið 1977 og hefur ugglaust verið allmikið lesin síðan sem og fyrir
þann tíma, enda hef ég orðið var við að fjölmargir af minni kynslóð og þeim
sem eftir koma hafa lesið þessa þýðingu.
Það eina sem eftir stendur af aðfinnslum Sigfúsar, utan afhjúpun hans á
mistökum sem ég hef þegar gengist við, eru fullyrðingar hans um smásmygli
mína og „veiðigleði". Þetta er einnig meginatriði í ádrepu Einars Kárasonar
sem fer heldur niðrandi orðum um „lúsaleit" Helgu gegnum textann.
Hvorugur höfundurinn færir að því teljandi rök að nákvæm rýni af þessu
tagi sé lítilsverð.
Það er annars ekkert nýnæmi að rithöfundar ásaki bókmenntafræðinga
um smámunasemi. Bókmenntafræðingar telja sjálfir gjarnan að nákvæmur
textalestur þeirra eigi sér rætur annað hvort í svokallaðri nýrýni eða í hinni
hefðbundnu textafræði (fílólógíu). En ég held hinsvegar að það séu fyrst og
fremst rithöfundarnir sjálfir sem hafa kennt nútíma-gagnrýnendum slíka
24