Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 132

Tímarit Máls og menningar
huga manns sem vaknar skyndilega að
morgni dags. Nývöknuð augun í morg-
unskímunni eru „brotsæ" og augna-
blikið „draumstola". Skynjunin er ekki
rökræn, heldur brotakennd og
„minninganösin naska", hið næma skyn-
færi minningarinnar, vekur óljósar
kenndir. Að lokum ríkir einhver sam-
kennd, kannski með „öllu sem er“ og
ljóðið endar á þessum orðum:
Vertu
furðaðu mig
Virstu ekki
gerstu
Þessi orð lýsa vel hugsuninni sem
gengur eins og rauður þráður gegnum
bókina, lönguninni eftir tilfinningu sem
er ný, sönn og upprunaleg. Bæði þráir
skáldið að finna hana sjálft og vekja hana
með öðrum. I ljóðinu „Margbrot“ teng-
ist þessi hugsun ýmsum vangaveltum
um líf og list. Ljóðið er ort af sjónarhóli
þess sem situr innan við franskan glugga
og horfir út. Franski glugginn brenglar
venjulega sýn, landslagið byrjar að
dansa, „trén eru ölvuð/ vegfarendur
flogaveikir". Allt fær á sig nýja og ævin-
týralega mynd „nema í spélausu rúðunni
/ sem skipt var um í fyrra", og spurt er í
lokin „Er hún realisti?" Ljóst er að
franski glugginn á hrifningu skáldsins,
þar gerist eitthvað, hann vekur furðu.
En rúðan sem sýnir heiminn eins og
hann er, veldur vonbrigðum, hún er spé-
laus. Glugginn er franskur og sum ljóða
Þórarins í Yddi vitna um kynni hans af
frönskum 19. aldar ljóðskáldum. Nægir
þar að nefna „Rofhrif“: „Þýtur í táknum
/ andvarinn berst gegnum skóginn".
Hér er ekki laust við að hið fræga ljóð
Baudelaire „Correspondance" komi upp
í hugann. („Eining“ í þýðingu Helga
Hálfdanarsonar í Erlend ljóð frá liðnum
tímum. Rvk. 1982.) Og eitt ljóðið heitir
einfaldlega „Litið við hjá Lautréamont
greifa í bakaleiðinni".
„Sér nær“ lýsir eins og „Margbrot“
skynjun manns á umhverfi sínu. Hér er
ljóðmælandi nærsýnn og ráðvilltur í
þoku. Astandið er slíkt að „nú verður
allt að gerast" og skyndilega sér þessi
hálfblindaði náungi það sem mannleg
augu greina sjaldan: þokuna sjálfa, lóð-
rétt regn sem er „ekki rökrétt". Þetta
atvik verður svo tilefni til útleggingar
um sjón og skynjun.
„Fyrrum pláss“ heitir ljóð sem ber
með sér andrúmsloft yfirgefins og eyði-
legs staðar úti á landi. Ekki er nóg með
að allt sé þar gamalt og fornfálegt, held-
ur er enginn sem hirðir um það: „þjóð-
hættir lágu / óbættir hjá garði“. Farfugl
sem enginn veit hvort er að koma eða
fara, vokar þar yfir. Ef til vill er þessu
Ijóði fyrst og fremst ætlað að lýsa stemn-
ingu, en það vekur svipaðar hugrenning-
ar og fyrsta ljóð bókarinnar, um land,
þjóð og tengsl við hið liðna. Kvæðinu
lýkur á þessari myndrænu lýsingu á
hafróti í fjöru: „A hnjákollum öldunnar:
/ knéspil fjörunnar engdist / í svarrandi
tangó“. Hvert orð felur í sér sveiflu og
hrynjandi. Með því að láta fjöruna vera
hljóðfæri á knjám öldunnar verður sam-
spilið algjört þegar aldan skellur á land
eins og þegar spilarinn hreyfir fótinn í
takt við tónlistina. Andrúmsloftið er að
sumu leyti svipað í ljóðinu „Stemmn-
ing“. Þar er það einnig stemning liðins
tíma sem vaknar mitt í „fjölmiðlavíli"
nútímans og vekur einkennileg hughrif:
Og einkennisdýr íslenskra sum-
arbústaða og sveitakirkna, hin dauða
fiskifluga, kom til mín og sagði: Eg
122