Tímarit Máls og menningar - 01.02.1986, Blaðsíða 111

„Milliganga“
Brátt tekst Helga Droplaugarsyni að lítillækka goðann á þingi með því að
veita Hrafnkatli Þórissyni lið til að ná goðorðinu af frænda sínum. Þetta
eykur óvildina milli þeirra, en þó kemur ekki til vopnaviðskipta af þessu
tilefni. Þegar sögumaður hefur greint frá fjandskap þeirra með nokkrum
stuttum frásögnum tekur hann upp nýjan og að því er virðist óskyldan þráð.
Þar segir í fyrstu frá minniháttar persónum en smám saman tengist þessi
hliðarsaga sögu Helganna. Við sjáum hér frásagnaraðferð sem lýsir Islend-
ingasögum vel. I stað þess að elta aðalsöguþráðinn og líta hvorki til hægri né
vinstri tekur sögumaður upp nýjan þráð og fylgir honum uns hann tengist
aðalfrásögninni. Þessi aðferð veldur því að okkur finnst sagan í heild vera
sem þéttur vefur með flóknu mynstri og hún opnar fjölda fólks leið inn í
söguna og út úr henni aftur.
Deiluþáttur í Droplaugarsona sögu
Þátturinn, sem hér verður tekinn sem dæmi, sýnir hvernig virkir og óvirkir
frásagnarliðir eru notaðir í sögunni, hvernig deila, sem í fyrstu er einkamál,
grefur um sig og fer að varða almannaheill og hvernig skuldbindingar og
umboð marka stefnu atburðarásarinnar.8 Textinn byrjar á upplýsingum,
síðan tekur við milliganga, átök og lausn. Þessir liðir fylgja ekki fyrirfram
ákveðinni röð. Þátturinn lýsir býsna flóknum félagslegum aðstæðum og
frásögnin er full af smáatriðum, en þó er hún einföld að gerð. Eg vitna beint
í texta sögunnar og dreg ekkert saman.
Dæmið er 5. kapítuli sögunnar og hann byrjar með upplýsingum um tvo
bændur:
Eptir um vetrinn gerði hallæri mikit ok fjárfelli. Þorgeirr, bóndi á Hrafnkels-
stpðum, lét margt fé. Maðr hét Þórðr, er bjó á Geirólfseyri fyrir vestan
Skriðudalsá. Hann fæddi barn Helga Asbjarnarsyni ok var ríkr at fé. Þangat
fór Þorgeirr ok keypti at honum fimm tigu ásauðar ok gaf fyrir vQru.
Asauðar þess naut hann illa, ok gekk brott frá honum.
Annar bóndinn fóstrar barn fyrir Helga Asbjarnarson og það sýnir að hér
er umboð á ferðinni. Jafnframt hefur verið búið í haginn fyrir deilu um
sauðaþjófnað. Og enn koma upplýsingar:
En um haustit fór Þorgeirr sjálfr at leita fjár síns ok fann í kvíum á
Geirólfseyri átján ær, er hann átti, ok váru mjólkaðar.
Nú ber dálítið við sem lýsir sagnalistinni vel. Fréttaflutningur á örlaga-
stundu verður sá neisti sem kveikir ófriðareldinn. Stundum eggja menn aðra
til deilna um leið og þeir flytja fréttir eða orðróm en stundum vakir ekkert
illt fyrir þeim sem veita slíkar upplýsingar:
Hann spyrr konur, hvers ráð þat væri, en þær SQgðu, at Þórðr réði því.
Þegar Þorgeir hefur fengið að vita þetta snýr hann sér beint til Þórðar og
101