Tímarit Máls og menningar - 01.11.1989, Síða 99

Ricbard Brautigan
áttu velgengni að fagna meðan allt stóð í blóma. Það jafnaðist næstum á við
trúvillu ef höfundur hafði á einhvern hátt nálgast lífmögn þessara hræringa,
og viðkomandi var sópað undir mottuna sem „minniháttar höfundi“. Þetta
gerðist með Richard Brautigan. Frumlegur stíll hans og sérviskulegur hug-
myndaheimur var búinn að hafa ómæld áhrif á unga höfunda út um allt
þegar dómurinn var felldur. Alls kyns stælingar og eftirlíkingar voru í
gangi, oft byggðar á fullkomnum misskilningi á því sem Brautigan var að
fara. Bókmenntafræðingar gleymdu að snúa sjónaukanum við og athuga
sérstöðu Brautigans þegar hann kom fram, heldur dæmdu eftir útþynningu
á stíl hans héðan og þaðan. Brautigan fékk það orð á sig smám saman að
vera tækifærissinnaður og „ómerkilegur“ höfundur. Hann hélt þó áfram að
skrifa sögur með sínum hætti, en nú við takmarkaðan áhuga og skilning
gagnrýnenda, helst að einhver gripi pennann til að skrúfa endanlega fyrir
þennan leka krana. Þegar á allt er litið, nú nokkru seinna, verður manni
ljóst að tækifærishyggjan þjakaði gagnrýnendur, ekki Brautigan.
Skáldsögur hans urðu alls tíu talsins. Það var eiginlega ekki fyrr en með
tveimur síðustu bókum hans að áhugi tók að vakna á verkum hans að nýju.
Arið 1980 gaf hann út bókina The Tokyo-Montana Express. Þetta er ein-
kennilegt rit, og umdeilanlegt hvort það á að flokkast með skáldsögum
hans eða sem safn tengdra örsagna. Persónulega hallast ég að síðari skil-
greiningunni þótt ekki verði litið framhjá að þræðir liggja samtvinnaðir um
allt verkið. En stundum er nánast um prósaljóð að ræða. Titill bókarinnar
segir nokkuð um þau sterku tengsl sem Brautigan myndaði við Japan. Árið
1976 hafði hann gefið út ljóðabók, sem hét 30. júní/30. júní, og var nokk-
urs konar dagbók úr fyrstu ferð hans þangað. A mótunarárum Brautigans
áttu austræn áhrif ýmiskonar greiða leið inn í hugi ameríkumanna, en þessi
hlýhugur Brautigans til japanskrar menningar lét ekki staðar numið við yf-
irborðsleg skyndikynni. I bókinni The Tokyo-Montana Express er sífellt
klippt milli Japan og heimalands höfundar. Síðasta útgefna skáldsaga
Brautigans var So the Wind won’t blow it all away, frá árinu 1982. Ég hef
kosið að kalla hana „Svo berist ekki burt með vindum", í þýðingu. Þetta er
stutt skáldsaga sem segir af 12 ára gömlum dreng og örlagaríkum mánuði í
lífi hans, febrúar 1948. Sagan er sögð í fyrstu persónu, en ekki fyrr en um
aldarþriðjungi síðar, og drengur orðinn miðaldra maður. Meginhluti sög-
unnar fjallar raunar um sumarið á undan voðaatburðinum sem átti sér stað
í febrúarmánuði 1948. Sögumaður kveinkar sér við að rifja upp straum-
hvörfin í lífi sínu og stekkur í sífellu til hins áhyggjulausa tíma fyrir atburð-
inn, þessa sumars 1947, heimsstyrjöldinni lokið fyrir tveimur árum, og allt
snýst um leirgeddufiskerí og undarleg gamalmenni. Sú staðreynd að það er
jafnaldri Brautigans sem er látinn segja þessa tregablöndnu sögu er áreiðan-
TMM VII
497