Tímarit Máls og menningar - 01.06.1997, Síða 39

SKÁLDSAGA SKIPTIR UM RÍKISFANG
ingu syndanna, margir þættir spennusögunnar og aðferðir hennar koma
fram í því sem lýtur að glæp Péturs og kynningu sögumannsins. Einkenni
þessara bókmenntagreina eru vitanlega til staðar í bókunum báðum, á
íslensku og á ensku. Hlutföllin á milli þeirra eru hins vegar ekki alveg þau
sömu. Hér að framan var rakið hvernig persóna sögumannsins breytist úr
íslendingi með rithöfundardrauma í persónu með ýmis einkenni leynilög-
reglumanns eða einkaspæjara. Um leið fær spennusagan aukið vægi og hallar
á raunsæið.18 Það er svo ákveðið samræmi milli þessara breytinga og breyt-
inga á stíl sagnanna, stíll hvorrar fyrir sig hæfir sögumanninum/þýðandan-
um ágætlega. Ljóðræn innskot og örlítið upphafinn stíll hæfir þeim sem
dreymir um skáldfrægð, og beinskeyttari, hraðari stíll einkaspæjaranum.
Stíll Absolution dregur meiri dám af amerískum spennusögum en evrópsku
eða íslensku raunsæi. Persóna Péturs Péturssonar breytist í samræmi við
þetta, og um leið túlkunarmöguleikar sögunnar.
En það er ekki eingöngu tilgangur þessarar greinar að bera saman og
greina frásagnaraðferð og breytingar á persónusköpun í bókunum tveimur.
Hér er líka spurt um bókmenntakerfi, áhrif þeirra og hugmyndir um þau. I
sjálfu sér segja þessar breytingar okkur ekkert nýtt um bandarískt bók-
menntakerfi, þær miða flestar að því að steypa söguna í það mót að hún beri
einkenni bandarísks „bestsellers11, stílnum er breytt, framandi einkenni
minnkuð og persónur gerðar kunnuglegri. Ekkert af þessu kemur á óvart. í
grein um hollenskar bókmenntir í Bandaríkjunum segir Ria Vanderauwera
um bandarískt bókmenntakerfi í samanburði við það hollenska: „ .. . full-
ness of theme, ‘round’ characters, intellectual scope and, last but not least,
humour carry far more weight at the target pole [America].“19 Nú veit ég
ekki hvort íslenskar bókmenntir eru líkari hollenskum eða bandarískum,
samt er engu líkara en þau atriði semVanderauwera telur upp sem einkenni
bandarískra bókmennta hafi bæst við Pétur í Absolution. Hann er margþætt-
ari persóna þar en í Fyrirgefningu syndanna, lýsing hans er írónísk og jafnvel
fyndin á köflum.
Breytingin sem mér fmnst þó merkilegust og segja mest um hugmyndir
um bandarískt bókmenntakerfi er sú breyting á frásagnaraðferð sem felst í
því að endurritun sögumanns er skipt út fýrir þýðingu. Breytingin á stöðu
tungumálanna í sögunni segir sitthvað um þær hugmyndir um bandarískt
bókmenntakerfi sem móta Absolution. Þar birtist sú hugmynd að bandarískt
bókmenntakerfi sé harðlokað fyrir þýðingum, og að eina leiðin til að vekja
athygli á erlendum bókum sé að gera þær bandarískar.20
í áðurnefndri grein Vanderauwera um viðtökur hollenskra bókmennta
kemur þetta viðhorf skýrt fram og þar kemur einnig fram dæmi því til
sönnunar: eina hollenska skáldverkið sem náði metsölu í Bandaríkjunum, I
TMM 1997:2
37