Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Blaðsíða 64

SOFFÍA AUÐUR BIRGISDÓTTIR
leysi og sundrungu sem helst fullkomlega í hendur við efniviðinn. Nýja
skáldsaga Mikaels Saga af stúlku er af allt öðrum toga. Við fyrstu sýn virðist
hér um mun agaðri og mér liggur við að segja „rólegri" texta að ræða (sem
kannski er aðgengilegri fyrir bragðið). En þessi „rósemi" textans er blekking
því þó að persónur sögunnar fari ekki þeim hamförum sem aðalpersónur
Falsksfugls óneitanlega fara, er síður en svo hægt að segja að Saga af stúlku
teljist til „hefðbundinna“ skáldsagna og í efhi hennar leynist sprengikraftur
sem snertir eitt ágengasta umræðuefni samtímans í fræðum og listum: um-
ræðuna um tilurð og merkingu kynsins og umræðuna um frávik frá hinni
skyldubundnu gagnkynhneigð sem öll samfélagsgerð okkar hvílir á. Hvort
það er tilviljun eða meðvituð ætlun höfundar, að taka þátt í þessari eldfimu
orðræðu, skal ósagt látið enda skiptir það litlu máli. Það sem skiptir máli er
að þetta er saga um (tilbúna) stúlku í örvæntingarfullri leit að sjálfsmynd og
sjálfsskilningi; þetta er saga um kynmótun, mismun kynjanna og kyngervis-
usla - og sem slík hittir hún laglega í mark og heimtar umfjöllun á forsend-
um þeirra pælinga sem eru í sem mestri gerjun í menningarumræðunni í
dag. Saga af stúlku staðfestir það sem feministar hafa hamrað á síðustu ára-
tugi, að kynið skiptir máli, fyrir einstaklinginn og fýrir samfélagið í heild.
Einstaklingsmótun, samfélagsnorm og speglanir
Auður veit að pabbi hennar spyr nemendur sína alltaf í upphafi annar
um eðli skrifborðsins. Hvenær er skrifborð skrifborð? Hvað er það
sem einkennir hlutinn? (Saga af stúlku, bls. 11 )2
Tilvitnunin hér að ofan er ágætis upptaktur að umræðunni um eðli, annars
vegar, og mótun, hins vegar, sem er undirliggjandi í öllum texta Sögu af
stúlku. Þessi heimspekilega spurning sem pabbi Auðar leggur fýrir nemend-
ur sína í upphafi hverrar annar hlýtur að eiga að spegla söguna af stúlkunni
og við getum spurt (með höfundi, leyfi ég mér að segja): Hvenær er stúlka
stúlka? Hvað er það sem einkennir kynið? Strax á eftir umræðunni um skrif-
borðið kemur lýsing á rósóttri snyrtitösku sem Auður hefur fengið að gjöf
frá stjúpmóður sinni, Dóru: „Dóra sagði Auði, þegar hún opnaði pakkann,
að allar stúlkur þyrftu snyrtibuddu og sinn eigin spegil. Auður kreisti upp
bros og þakkaði fýrir sig þrátt fyrir að hún kæri [svo] sig ekki um að horfa í
spegil, hvað þá sinn eigin.“ (12) Dóra virðist telja að það sé „eðli“ allra
stúlkna að vilja snyrta og spegla sig. Og þótt Auður „kæri sig ekki um að
horfa í spegil, hvað þá sinn eigin“ kemur í ljós að hún hefur reyndar mikla
þörf fýrir speglun, þ.e.a.s. óbeina speglun í öðrum persónum og hlutum,
eins og vikið verður að.
62
www. mm. ís
TMM 1999:3