Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Blaðsíða 114

RITDÓMAR
og steinn sem hafið fágar með ólíkum
straumum (bls. 131).
Kuldinn sem faðir hans færir honum þeg-
ar hann fæðist og sem faðir hans sýnir
með erfiljóðinu um ömmuna, þessi fjar-
lægð á nálægðina, og eðlislægur skilning-
ur móður hans á því sem er fjarlægt móta
því skáldskap Guðbergs. Foreldrar hans
voru því óviljandi og ómeðvitað og án
takmarks að móta skáld, rétt eins og þegar
krakkarnir máluðu Karlinn.
Niðurstaðan af þessum vangaveltum
um hugsun og skynjun er að á þessu velti
skáldskapurinn, sköpunin. „Allt er þetta
til í þér einhvers staðar“ og í bernskunni
finnur Guðbergur allt sem hann þarf til
að verða skáld, hvort sem það eru hæfi-
leikar foreldranna, eðli hans, eða marfló-
arátið sem skipta sköpum. Guðbergur
býr í þessu verki ekki bara til hliðstæðu
við eigið líf og skáldskap heldur eins
konar upprunamýtu eða sköpunarsögu
skálds sem er fáguð og mótuð af hvers-
deginum.
Gunnþórunn Guðmundsdóttir
Að slíta strengina - lífið bíður!
Auður Jónsdóttir: Stjórnlaus lukka. Mál og menn-
ing 1998.
Unglingur, manneskja á mörkum þess að
vera barn og fullorðinn, fær ekki alltaf að
taka þátt í veruleika þeirra fullorðnu af
því að hún er „barn“ en er neydd inn í
hlutskipti þess „fullorðna" þegar þeim
sem næst honum standa þóknast. Þetta
ferli þurfa allflestir unglingar að ganga í
gegnum og þessu ferli lýsir Auður Jóns-
dóttir einmitt af þroska, næmi og kímni í
sinni fyrstu skáldsögu Stjórnlaus lukka.
Sögumaðurinn í Stjórnlausri lukku
Didda, átján ára stúlka, flytur 6 ára göm-
ul með Ástu móður sinni vestur á firði,
þar sem Ásta gerist ráðskona í sveit rétt
utan við smábæ á fjörðunum. Þar eldar
hún ofan í Hvata, þögulan, fyrrverandi
alka og Þormar, sínöldrandi son hans.
Gestirnir sem sækja bæinn heim eru
vægast sagt skrautlegt lið: Þórður, upp-
þurrkaður alki og sparisjóðsstjóri á
staðnum, Gudda, drykkfelld eldri kona
sem bjó lengi í Ameríku, Valdi, trú-
badúrinn á staðnum og Dísa, dóttir
bóndans, fyrrverandi ástkona Þórðar og
listakona að sunnan.
Ásta hefur brotlent á skerjum hug-
sjóna sinna, er fyrrverandi blómabarn
sem reykti hass, hlustaði á Janis Joplin og
aðhylltist frjálsar ástir. Fer samt full af
ástarharmi vestur á firði, grefur svo
Kvennaklósettið upp úr tösku sinni í
miðjum Hvalfirði „og fletti bókinni
næstu sex klukkustundirnar milli þess
sem hún hnussaði samþykkjandi: Ja-há,
ja-há!“ (8) Og þannig er Ásta: Full af
andstæðum sem hvorki hún né aðrir
botna nokkurn skapaðan hlut í. Þessi
kona sem hafði alla burði til að „verða
eitthvað", bæði vel menntuð og greind,
skilur öll tækifæri eftir öðrum til handa
og grefur sig niður á bóndabænum þar
sem hún bruggar vín af mikilli elju og
drekkur það af svipuðum krafti í
kompaníi við Guddu sem lifir á minn-
ingum um „forna“ ff ægð í Ameríku. Og í
stað Joplin hlustar hún nú á skallapopp-
arann Eric Clapton. Og um þær stöllur
segir Didda: „Þær baktala báðar karl-
menn daginn út og inn. Þær eru báðar
sískotnar í einhverjum karlmanni. Þær
tóku báðar afdrifaríka ákvörðun þegar
þær lögðu framtíðina undir og veðjuðu á
ástina." (14) Það er sumsé ástin og vonin
um að elska og vera elskaður sem stjórn-
ar lífi þessara kvenna, ekki hugsjónir eða
trú á eigin getu og hæfileika. Þessi síend-
urtekna hringrás, endurtekin drykkja
kvöld eftir kvöld, endurtekinn dans á
112
www.mm.is
TMM 1999:3