Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Blaðsíða 49

KYNLEGIR KVISTIR
arbitrary relation between such acts, in the possibility of a failure to
repeat, a de-formity, or a parodic repetition that exposes the
phantasmatic effect of abiding identity as a politically tenuous
construction. (Butler, 141)
Orlando er persóna sem tekur ekki nema að hluta þátt í endurteknum gjörn-
ingi kyngervis síns en gengst um leið undir hann að verulegu leyti. Enda má
segja að í Orlando leiki Virginia Woolf sér fyrst og ffemst með hugtökin kyn
og kyngervi með því að sýna fram á hve ólík reynsla og möguleikar bíða
sömu persónu eftir því hvors kyns hún er, eða er talin vera, hverju sinni.
Orlando er, eins og ég minntist á í upphafi, einum þræði pólitískt verk, nánar
tiltekið kvennapólitískt þar sem farsakennd staða kvenna í menningarsög-
unni er í brennidepli og er þá gert ráð fyrir því að konur eigi sér, þrátt fyrir
flöktandi kyngervi og mismunandi kynhneigð, vissa sameiginlega reynslu í
nútíð og fortíð.
Orlando getur varla talist meðal þekktustu skáldsagna Virginiu Woolf og
kannast eflaust margir íslenskir lesendur við hana fyrst og fremst vegna sam-
nefndrar kvikmyndar Sally Potter sem gerð var eftir sögunni. Sjálf segir
Woolf í dagbók sinni að bókin hafi verið nokkurs konar stund milli stríða, að
sköpun hennar hafi verið átakaminni en þeirra sem komu á undan og eftir,
það er To the Lighthouse og The Waves. Hvað sem því líður á Orlando fullt er-
indi við lesendur dagsins í dag, ekki síður en önnur verk Woolf, ekki síst
vegna skarprar greiningar á stöðu kvenna sem að sumu leyti á enn við nú
röskum sjötíu árum eftir útkomu bókarinnar. Hin fantastísku umskipti Or-
lando og rótið sem fylgir þeim eru auk þess í skemmtilegum textatengslum
við umræðu dagsins þar sem kynskipti, klæðskipti og kynusla ýmiss konar
ber á góma svo að segja daglega hvort sem er í dægurmenningu, fagurmenn-
ingu eða fræðilegri umræðu.10
Aftanmálsgreinar
1 Ein smásagna Woolf hefur birst í íslenskri þýðingu Sigurðar Ingólfssonar, „Rökræður á
Pentalikusarfjalli“, sjá TímaritMáls ogmenningar 1989; 50(3), s. 376-382. Ekki hef ég get-
að haft upp á fleiri þýðingum á verkum hennar hér á landi.
2 Geir Svansson hefur gert góða grein fýrir kenningum Butler í greininni „Ósegjanleg ást.
Hinsegin sögur og hinsegin fræði í íslensku samhengi“ og eru hugtökin „kyngervi“ og
„kyngervisusli“ þýðingar hans á gender trouble og gender. Með „kyngervi“ er átt við
menningarbundið kyn andstætt líffræðilegu kyni. Sjá Skírni, haust 1998, s. 476-527. ■
3 Um ævi Sackville-West má m.a. lesa í bók sonar hennar Nigel Nicholson, Portrait of a
Marriage en eftir henni hafa einnig verið gerðir sjónvarpsþættir. Vita var lesbía og villti
stundum á sér heimildir með því að klæðast sem karlmaður og þannig ferðaðist hún meðal
annars með ástkonum sínum. Hún giftist Harold Nicholson og eignaðist með honum tvo
syni, en bæði löðuðust að eigin kyni. Þrátt fyrir það tókst þeim að halda hjónabandi sínu
TMM 1999:3
w ww. m m. ís
47