Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Qupperneq 85

Tryggvi Már Gunnarsson
Leikhúsið og lífið
Um leiklistarkenningar Antonin Artauds
Antonin Artaud er einn af merkari menningarffumkvöðlum þessarar aldar
á sviði leiklistar - og leikhúsfræða. Þekktastar eru hugmyndir hans um hið
svokallaða Grimmdarleikhús þar sem flest öll viðmið hinnar vestrænu leik-
húshefðar eru talin óþörf og í raun til trafala fyrir hið sanna eðli leiklistar-
innar. Saga Artauds er á köflum með miklum ólíkindum, hann var m.a.
lokaður inni á geðsjúkrahúsi frá 42 ára aldri til fimmtugs og hlaut þar illa
meðferð. Skoðanir manna á Artaud eru gríðarlega misjafnar, sumir vilja af-
skrifa hann sem geðsjúkling en aðrir upphefja hann sem einn mesta snilling
leiklistarsögunnar.
Lífsferill
Antonin Artaud fæddist í Marseille þann 4. september 1896. Hann var ungur
hneigður til listrænnar tjáningar og birti m.a. ljóð í skólatímaritum. En þeg-
ar hann var aðeins 18 ára gamall gerði alvarlegt þunglyndi fyrst vart við sig og
hann eyðilagði þá allt sem hann hafði skrifað og árið eftir var hann í fyrsta
skipti sendur á geðsjúkrahús. Hann var síðan sendur til Parísar árið 1920 í
meðferð hjá virtum geðlækni, dr. Toulouse að nafni. Dvölin í París gerði
honum gott vegna þess að dr. Toulouse var bókmenntalega sinnaður og sá
mikið efni í Artaud. Hann sá í honum mann sem rambaði á milli þess að vera
snillingur og geðsjúklingur og af þeim sökum fékk Artaud alveg sérstaka
meðferð. Tengsl dr. Toulouse inn í bókmenntaheiminn leiddu svo til þess að
árið 1921 komst Artaud loks inn í leikhús þegar hann lék í fyrstu uppfærslu
sinni hjá hinu byltingarkennda Théátre de l’œuvre sem setti upp Bubba kóng
eftir Alfred Jarry árið 1896, fæðingarár Artauds. Árið 1926 stofnaði hann
Leikhús Alfred Jarry og ætlaði að nota það sem vettvang fyrir tilraunastarf-
semi, meðal annars með það að blanda saman leikhúsi og kvikmyndum.
Þessi verkefni ollu þó ekki þeim straumhvörfum sem Artaud hafði ætlað sér
og Leikhús Alfred Jarry leið undir lok um 1928. Eftir það upphófst tímabil ör-
væntingar og ákafrar leitar að nýjum miðli til að tjá hugmyndir sínar. Hann
varð stöðugt háðari eiturlyfjum á þessu tímabili og í örvæntingunni sem
TMM 1999:3
www.mm.is
83