Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Page 68

SOFFÍA AUÐUR BÍRGISDÓTTIR
Sjálfsmynd - og þar með sjálfsmyndarkreppa - Auðar snýst öll um þetta eina
líffæri; hún erþetta líffæri. En, nú mætti spyrja, hvernig stendur á því að þetta
eina líffæri - og hinn „náttúrlegi“ tilgangur þess - skiptir slíkum sköpum í
sjálfsmynd Auðar?
Fræðimenn sem skrifað hafa um „hinsegin fræði“ (queer theory), fræðin
sem íjalla um samkynhneigð, hafa bent á að andstaðan og óttinn við sam-
kynhneigð, sem er ríkjandi í gagnkynhneigðu samfélagi, eigi rætur sínar að
rekja til þess að gagnkynhneigðin sé í raun tilbúningur á ótraustum grunni.4
Ef gagnkynhneigð er tilbúningur en ekki náttúrulögmál, eins og það samfé-
lag sem byggir á gagnkynhneigðri skyldu hamrar á, fer öll merking á flot.
Hugtök eins og kyn, eðli, kynhneigð og kynhvöt leysast upp og ekkert er eins
og áður: „Lífið er í algerri þversögn við heiminn“. Það er einmitt þessi tilfinn-
ing fyrir upplausn og hvarfi merkingar sem þjakar Auði, því þótt hún sé ekki
beinlínis í stöðu hins samkynhneigða (hún veit satt að segja ekki í hvorn fót-
inn hún á að stíga í þeim efnum) þá er hún „öðruvísi", er lifandi „leyndar-
mál“, á sífelldum flótta og í felum um leið og leitar örvæntingarfullt að
„sannri" speglun.
Eve Kosovsky Sedgwick, einn þeirra bandarísku fræðimanna sem mest
hafa skrifað um hinsegin fræði, bendir á að hin gagnkynhneigða menning
byggi framar öðru á andstæðupörum sem ítreka hvað er rétt og hvað er
rangt.5 Myndhverfmg hinna gagnkynhneigðu yfir hina samkynhneigðu,
skápurinn, bendir á eðli slíkra andstæðupara: þú ert annað hvort inni í
skápnum eða kominn út úrhonum. Dagný Kristjánsdóttir ræðir kenningar
Kosovsky Sedgwick í greininni „Skápur, skápur, herm þú mér ... “:
Eve Kosovsky Sedgwick segir að skilgreiningarnauðsyn þeirra gagn-
kynhneigðu andspænis samkynhneigðinni nái langt út fyrir mynd-
hverfinguna að „vera í“ eða „koma út úr skápnum". Sú magnaða
myndhverfing felur í sér andstæður sem blasa alls staðar við í ríkjandi,
vestrænni menningu en eru sjaldan tengdar kyni eða kynhegðun op-
inskátt. Þetta eru andstæður eins og falinn/afhjúpaður, einkamál/op-
inber mál og áfram: meirihluti/minnihluti, sakleysi/samsæri, eðli-
legur/gerfi-, nýr/gamall, vöxtur/hnignun, borg/sveit, heilsa/veikindi,
það sama/það ólíka, samstaða/ofsóknir, list/„kitsch“, einlægni/til-
finningasemi, frjálst val/fíkn og loks karl/kona.
Um öll þessi andstæðupör mætti rita langt mál en Sue Ellen Case
bætir við enn einni andstæðunni þ.e. lifandi/dauður. Hún bendir á að
kynferði homma hefur gjarna verið fordæmt fyrir að vera andstætt
náttúrunni, andstætt þörf einstaklinga og samfélags fyrir barnsfæð-
ingar og því leiði kynhegðun þessara hópa til úrkynjunar, auðnar og
tóms. Lesbíur og hommar stuðli ekki að endurframleiðslu samfélags-
ins, þau séu geld, afætur, hliðstæð við blóðsugurnar sem lúra í myrkr-
66
www.mm.is
TMM 1999:3