Tímarit Máls og menningar - 01.09.1999, Blaðsíða 46

KRISTÍN VIÐARSDÓTTIR
Viðhorf þeirra og væntingar hafa þó mikil áhrif á hvernig hitt kynið er tjáð
eða birt, sérstaklega að því er virðist kvenkynið.
Orlando veltir því fyrir sér hvernig þetta gerist þegar hún kemst að því eff ir
umbreytinguna, líkt og Jordan, að hegðun kvenna á lítið skylt við það hvern-
ig þær eru undir gervinu. Hún uppgötvar að sem karlmaður hefur hún ekki
haft hugmynd um hvernig konur séu í raun og veru og einnig að sem kona
fari hún sjálf að hegða sér á einhvern annan hátt en henni sé eðlilegt. Hún fer
til dæmis að hylja fótleggi sína sem ffam að því hafa vakið aðdáun, en verða
nú allt í einu ósæmilegir og beinlínis hættulegir öryggi sjómanna um borð í
skipinu sem hún fer með til Englands (98). Sjónarhorn Orlando og framtíð
breytast eftir kynskiptinguna. Hún getur nú horff á bæði kynin, eða kyn-
gervin, frá sjónarhóli beggja kynja, en með þessu tvöfalda sjónarhorni er
staða kvenna að vissu marki framandgerð og sýnt fram á hve fáránleg og til-
búin hún í raun er. Þótt Orlando sé orðin kona býr hún enn yfir reynslu karls
og þekkir meðal annars viðhorf hans til kvenna, en getur um leið skoðað
þessi viðhorf í ljósi kvenlegrar reynslu sinnar. Hún gengur í gegnum ákveðið
ferli þar sem hún tekur að lúta leikreglum sem hún þó veit að eru tilbúningur
og virðist þannig ýtt undir þá hugmynd að þótt líffræðin skapi mönnum
kannski ekki örlög á þann hátt sem Freud gerði ráð fýrir geri menningin það
að minnsta kosti.
Þetta má að vissu marki heimfæra upp á kenningar Judith Butler í bók
hennar Gender Trouble þar sem hún heldur því fram að í vestrænni menn-
ingu sé sú krafa við lýði að kyn (sex), kyngervi (gender) ogkynferði eða kyn-
hneigð (sexuality) falli saman og því skipti í raun ekki meginmáli hvort talað
sé um kyn eða kyngervi. Hún telur að hugtakið „kona“ geti ekki staðið fyrir
eina sameiginlega sjálfsmynd (identity) eða reynslu. Engu að síður sé ein-
staklingnum gert skylt að falla inn í ákveðið kyngervismót sem miði að því
að gera hann „skiljanlegan“ í menningunni. Samkvæmt þessu er sjálfsmynd-
in í raun tilbúningur sem byggir ekki á reynslu heldur kemur þvert á móti á
undan henni. Butler heldur því fram að persónan sé því aðeins skiljanleg að
kyngervi og kynhneigð „fylgi“ lífffæðilegu kyni og því sé gagnkynhneigð
ekki aðeins eina viðurkennda kynhneigðin heldur sé allt kyngervis- og sjálfs-
myndarmótið reist á henni. Þær „kyngervuðu“ verur (gendered beings) sem
víki ffá þessu líkani, það er ef kyngervi og/eða kynhneigð eru ekki „í sam-
ræmi“ við kyn viðkomandi, séu ekki „skiljanlegar“ í menningunni og því sé
litið á þær sem röklega ómögulegar:
Inasmuch as „identity" is assured through the stabilizing concepts of
sex, gender, and sexuality, the very notion of „the person“ is called
44
www.mm.is
TMM 1999:3