Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2011, Blaðsíða 25

25
Evrópusambandið er eitt umdeildasta og óskilgreinanlegasta fyrirbæri
nútímastjórnmála, enda ríkir engin sátt um hvernig beri að túlka sögu
þess eða spá fyrir um hvernig það muni þróast á næstu árum. Breski sagn-
fræðingurinn Niall Ferguson rekur, svo dæmi sé tekið, hugmyndina að
baki sambandinu til útþensludrauma þýskra stórveldissinna snemma á 20.
öld um sterkt, germanskt, miðevrópskt veldi,1 á meðan marxíski sagn-
fræðingurinn Perry Anderson segir í nýlegu riti að það sé „síðasta stóra
heimssögulega afrek borgarastéttarinnar, sönnun þess að sköpunarkraftur
hennar dó ekki í bræðravígum tveggja heimsstyrjalda“.2 Því er ekki að
undra að túlkun manna á pólitískum áhrifum svokallaðs Evrópusamruna
(e. European integration) á þróun þjóðríkja í álfunni sé með ýmsu móti.
Fyrir allnokkru færði breski hagsögufræðingurinn Alan Milward sann-
færandi rök fyrir því að viðleitni Evrópuríkjanna til samstarfs í kjölfar
síðari heimsstyrjaldar hafi í raun forðað þjóðríkjaskipulagi álfunnar frá
efnahagslegu og pólitísku skipbroti, því að án víðtækrar efnahagssamvinnu
hefðu ríkin ekki verið þess megnug að rísa úr rústum styrjaldarinnar og
veita borgurunum þá þjónustu sem þeir ætluðust til að fá frá stjórnvöldum
sínum.3 Andstæðingar Evrópusambandsins telja samrunann aftur á móti
boða endalok evrópskra þjóðríkja, vegna þess að þátttökuríkin hafi í raun
framselt stóran hluta fullveldis síns í hendur framkvæmdastjórnar ESB í
1 Niall Ferguson, The Pity of War, London: Penguin, 1998, bls. 172 og 460.
2 Perry Anderson, The New World Order, London: Verso, 2009, bls. 78.
3 Alan Milward, The European Rescue of the Nation State, London: Routledge, 1992
(sjá sérstaklega kafla 1–2, bls. 1–45); sbr. einnig A. Milwall og Vibeke Sørensen,
„interdependence or integration? A National Choice“, ritstj. A. Milward, The
Frontier of National Sovereignty. History and Theory 1945–1992, London: Routledge,
1993, bls. 1–32.
Guðmundur Hálfdanarson
Evrópusamruninn og þjóðríkin
Ritið 3/2011, bls. 25–47