Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2011, Qupperneq 45

45
þjóðríkjanna – að minnsta kosti ekki í þeirri mynd sem það hefur starfað
fram að þessu. Ýmislegt í þróun alþjóðastjórnmála virðist ýta sambandinu
í þessa átt, því að eins og sást af umfjöllun um Bologna-ferlið að ofan þá
virðist samvinna Evrópuríkjanna leiða nær sjálfkrafa til aukinnar einsleitni
og um leið hverfa ýmis af þeim sérkennum sem greina evrópskar þjóðir
að. Fátt bendir þó til þess að Evrópusambandið hafi sett stefnuna á að
stofna „stórríki“, sem stýrt verði frá Brussel, eins og efasemdamenn um
Evrópusamrunann halda fram. Hvergi verður vart áhuga á slíku meðal
málsmetandi manna í álfunni, og enn síður hjá evrópskum almenningi,
enda er erfitt að sjá að nokkur skynsemi fælist í stofnun slíks ríkis.
Niðurstaðan verður því að öllum líkindum millileið á milli sambands-
ríkis og sambands fullvalda ríkja; það er að segja yfirþjóðlegt vald
Evrópusambandsins mun örugglega aukast í framtíðinni, en það mun ger-
ast smám saman, með alls kyns hagnýtum ákvörðunum sem ætlað er að
leysa ákveðinn og aðsteðjandi vanda, fremur en eftir einhvers konar hug-
myndafræðilegri forskrift um stofnun evrópsks allsherjarríkis. útkoman
gæti orðið, svo vitnað sé til pólska stjórnmálafræðingsins Jans Zielonka,
einhvers konar ný-miðalda-heimsveldi (e. neo­medieval empire), þar sem
ríkisvaldið væri hvorki miðlægt né stigveldisskipt, eins og í nútíma þjóð-
ríkjum, heldur dreift og samsett.59
Evrópusambandið hlýtur að teljast einhver áhugaverðasta pólitíska til-
raun síðustu áratuga. Það á rætur í þeim tíma þegar vesturhluta álfunnar
var stjórnað af stjórnmálamönnum sem höfðu upplifað tvær heimsstyrjald-
ir og vildu forðast hina þriðju. Sú ógn er vitanlega ekki horfin, því að sagan
sýnir að Evrópubúar hafa aldrei átt í neinum vandræðum með að finna
ástæður til að berja á nágrönnum sínum. Nú þegar tveir áratugir eru liðnir
frá lokum kalda stríðsins er þó eins og óttinn við nýtt heimsstríð hafi breyst
í fjarlæga martröð. Því drífur stríðsógnin Evrópusamstarfið ekki áfram á
sama hátt og hún gerði áður. Á vissan hátt hefur hnattvæðingin tekið þar
við, og má líta á hana sem helsta drifkraft samrunaferlisins síðastliðin ár.
Hún hefur mulið smátt og smátt undan mörgum undirstöðum þjóðríkisins
og þar með ögrað heimsmynd 20. aldarinnar. Með iðnvæðingu landa eins
og Kína, indlands og Brasilíu er Evrópa heldur ekki lengur sá nafli heims-
ins sem hún var – eða íbúum hennar fannst hún vera. Engin sérstök ástæða
er til að gráta þá þróun, í það minnsta ekki fyrir íbúa landa sem aldrei hafa
talist nafli eins eða neins. En ef Evrópubúar vilja hafa áhrif á það hvernig
59 Sbr. Jan Zielonka, Europe as an Empire.
EVRÓPUSAMRUNiNN OG ÞJÓÐRÍKiN