Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2011, Síða 119

119
iNNGANGUR
erla erlendsdóttir
„Landa uppleitan
og ókunnar siglingar“1
Um landafundina og Nýja heiminn í evrópskum skrifum
Fréttir af landafundum Spánverja í nýjum heimi bárust fyrst til Spánar
með munnlegum frásögnum sæfara og því næst í ýmsum ritum. Meðal
fyrstu rituðu heimildanna um nýju veröldina2 eru bréf landafundamanna
og landkönnuða. Afrit og uppskriftir af þessum bréfum fóru manna á milli
í Evrópu, til að byrja með innan afmarkaðs hóps lærðra manna. Þegar kom
fram á 16. öldina voru bréfin gefin út í formi bæklinga eða hefta og síðar
meir birt í safnritum ásamt öðrum ferðasögum og urðu þar með aðgengi-
leg stærri hópi lesenda.3 Fræðimenn telja að á fyrri helmingi 16. aldar hafi
bréf fjögurra bréfritara verið hvað mest í umferð í Vestur- og Mið-Evrópu
og að útbreiðslan hafi verið slík að jafnvel megi tala um „metsöluverk“
á þeirra tíma mælikvarða. Höfundar bréfanna eru Kristófer Kólumbus,
Pedro Mártir de Anglería, Amerigo Vespucci og Hernán Cortés.
Skömmu eftir landafundinn var kallað eftir því að rituð yrði saga hins
svokallaða Nýja heims. Það hlutverk fengu annálaritarar eða sagnaritarar
og störfuðu þeir margir hverjir á vegum spænsku krúnunnar en spænsk
yfirvöld vildu fá nákvæmar upplýsingar um nýfundin lönd og auðinn sem
þar var að finna. Talið er að bækur og skjöl sem lúta að Nýja heiminum og
hafa varðveist séu rúmlega fjörutíu þúsund talsins en þau eru að stærstum
1 „Þáttur af Colombo um hans landa uppleitan og ókunnar siglingar“ í JS 43 4to,
Handritasafn, Landsbókasafn Íslands, 1600–[1680?], fol. 5v.
2 Sjá JS 392 8vo, „Hvörnen su nÿa verolld Ellegar Vestendien er fyrst Funden af
Christophoro Columbo“, Samtíningur Ísland, 1747–1752 , Handritasafn, Lands-
bókasafn Íslands, fol. 82v-86r.
3 Frauke Gewecke, Wie die neue Welt in die alte kam, München: dtv, 1992, bls. 88.
Friedrich Wilhelm Sixel, „Die deutsche Vorstellung vom indianer in der ersten
Hälfte des 16. Jahrhunderts“, Annali del Pontifico Museo Misionario Etnologico
30/1966, bls. 9–230.
Ritið 3/2011, bls. 119–149