Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2011, Blaðsíða 148

148
um dýra- og náttúrufar nýfundinna landa, íbúa þeirra og menningu, jafn-
vel orð úr tungumálum innfæddra.110
Spænsk skrif um landafundi Spánverja og landnám þeirra í hinni nýju
veröld teygðu anga sína alla leið til Íslands en frásagnir af þessu tagi bár-
ust einkum í gegnum dönsku til landsins. Flest bendir til þess að text-
arnir sem hér hefur verið fjallað um séu þýddir úr dönsku eða skrifaðir
upp eftir dönskum textum. Að baki dönsku textunum liggja sennilega
þýskar þýðingar eða uppskriftir, hugsanlega latneskar í einstaka tilviki,
en þeim þýsku hefur aftur á móti verið snúið úr latínu, jafnvel ítölsku eða
spænsku. Þýskar þýðingar um landafundina bárust seint og um síðir til
Danmerkur eins og Henrik Horstbøll bendir á. Hann telur að ætla megi
að fyrstu textarnir af þessum toga hafi verið um 150 ár á leiðinni frá Spáni
til Norðurlanda.111 Fyrir vikið er athyglisvert hversu fljótt umræddir
textar bárust frá Danmörku til Íslands, eða á um það bil tuttugu til fjörutíu
árum í tilfelli textanna um Kólumbus og Vespucci í Lbs 955 8vo,112 en
liðlega sextíu árum hvað söguna um Hernán Cortés í Lbs 955 8vo og Lbs
1155 4to áhrærir.113 Ekki þarf neinn að undra að þetta efni hafi borist frá
Danmörku til Íslands. Kaupmannahöfn var höfuðborg landsins á þessum
tíma og þaðan bárust textar af ýmsu tagi fyrir milligöngu íslenskra fræði-
og menntamanna.
ú T D R Á T T U R
„Landa uppleitan og ókunnar siglingar“
Um landafundina og Nýja heiminn í evrópskum skrifum
Í greininni er fjallað um nokkur rit sem lúta að landafundum Spánverja í Vestur-
heimi. Sjónum er einkum beint að bréfum sem voru skrifuð á Spáni eða í Ameríku
í lok 15. aldar og á 16. öld. Í bréfunum er ferðalagi sæfara vestur um haf og landa-
fundum þeirra lýst sem og náttúrufari landanna og íbúum þeirra. Þegar fram liðu
stundir var þessum bréfum snúið á aðrar tungur og fóru þau víða um Evrópu. Hér
110 Sjá til dæmis orðið kannibal í kaflanum um Pedro Mártir de Anglería.
111 Henrik Horstbøll, Meningmands medie. Det folkelige bogtryk i Danmark 1500–1840,
bls. 507.
112 Handritið var skrifað og sett saman á Vestfjörðum á þeim tíma sem samskipti við
spænska og baskneska sjómenn voru hvað mest og má vera að það hafi ráðið ein-
hverju um það að umræddur texti varð fyrir valinu.
113 Í Lbs 1155 4to er einnig þáttur um landvinningamanninn Francisco Pizarro sem
lagði ríki inka undir spænsku krúnuna. Þátturinn er með titlinum „Þáttr frá Frans-
iskusi Pissarró“.
ERLA ERLENDSDÓTTiR