Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2011, Side 151
151
Ritið 1/2011, bls. 151–177
Ármann Jakobsson
Allur raunveruleiki er framleiddur
Um Sigtið með Frímanni Gunnarssyni
„Við erum að selja konsept og atmós
og með því að kaupa þetta hér, skilurðu,
þá ertu að kaupa þetta sem hönnun.“
Finnur örn Antonsson, stílisti1
Inngangur í frímönnskum tón
Lengi lifir í glæðum þeirrar rómantísku hugmyndar að fræðileg bók-
mennta- og listaumræða spilli fyrir sjálfri listinni sem eigi að vera handan
skilgreiningar (e. transcendental) þó að hugmyndin eigi að sjálfsögðu lítið
erindi í þeim fræðigreinum sem snúast um bókmenntir og listir. Fá svið
lista standa þó jafn berskjölduð andspænis skýringarþörfinni og gamansem-
in. Ef brandari er útskýrður verður hann um leið misheppnaður, eins og
margoft kemur fram í því verki sem fengist er við hér á eftir. Þó að mörg-
um finnist erfitt að ræða list á vitsmunalegan hátt eru þeir þó enn fleiri
sem þykir erfitt að ræða af alvöru um gamansemi eða grín. Jafnvel orðin
sjálf eru óþægileg: glens, spaug, hnyttni, kímni, fyndni, sprell.2 Óþægindi
eru raunar lykiltilfinning í 21. aldar gríni, eins og ég mun einnig víkja að
í þessari grein um íslensku gamanþáttaröðina Sigtið sem upphaflega var
sýnd á sjónvarpsstöðinni Skjá einum árið 2006.
Það bætir ekki úr skák að téður sjónvarpsþáttur lætur hvorki ritmál né
málfar vísindanna óáreitt – hann gerir skýranda jafnvel erfitt fyrir að nota
1 Sigtið, fyrri syrpa, sjöundi þáttur, „Líf og stíll“, 4:22–4:28.
2 Eins og mönnum hefur verið ljóst frá dögum Freuds eru skýr tengsl milli gam-
ansemi og hvers konar bælingar, sjá m.a. Elliott Oring, Engaging Humor, Urbana/
Chicago: University of Chicago Press, 2003, bls. 41–42.