Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2011, Side 233

233
Lokaorð
Hin vel ígrundaða staðalgagnrýni sýnir að Popper ofmat mjög mátt
afsönnunarinnar, engin ástæða er til að telja kenningu vísindalega þá og
því aðeins að hún sé hrekjanleg. Ekki verður heldur séð að vísindamenn
nálgist sannleikann með því að hrekja kenningar.
Í ofanálag ofmat Popper þátt dirfskunnar í vísindum og vanmat þátt
þrjóskunnar. Tillögur hans um góðar vísindaaðferðir „drepa of hratt“,
leyfa ekki kennikerfum að þroskast og dafna. Reyndar sá Popper ekki að
vísindakenningar hljóti að mynda kerfi enda skildi hann ekki réttmæti
kennisetningar Duhems og Quines. Svo má deila um hvort kennikerf-
unum sé best lýst sem hluta af viðtökum, rannsóknaráætlunum, eða ein-
hverju öðru.
Popper var líka fullfljótur á sér að kasta sannprófunum og tilleiðslu
fyrir róða. Þess utan athugaði hann ekki þann möguleika að „hraktar“
kenningar kynnu að eiga afturkvæmt. Hann sá heldur ekki stofnanaþátt-
inn í hugtakinu um vísindi né gerði hann sér grein fyrir því að vísindaleg
þekking hefði mikilvægan þöglan þátt. Aftur á móti hélt hann dauðahaldi
í hugmyndina um forgang reynslunnar þótt hann viðurkenndi að hún væri
gegnsósa af kenningum. Hugtak hans um gervivísindi getur heldur ekki
talist ýkja frjótt.
En framlag Poppers til hugmyndarinnar um að kenningar séu fræða-
skotnar er afar mikilvægt. Þess utan á hann ótvírætt heiður skilinn fyrir að
höggva að minnsta kosti einn hausinn af marghöfða þursi raunspekinnar
og renna nýjum stoðum undir fallveltishyggjuna.
Dirfskuregla Poppers hefur líka sína kosti. Stundum er skynsamlegt að
beita henni, reyna að gera kenningar sínar sem glannalegastar og þar með
hrekjanlegastar og reyna að finna eins margar, góðar mótbárur gegn þeim
og mögulegt er. Gleðjast svo ef kenningarnar standast prófið en telja þær
samt ekki fullsannaðar. Þessi regla er þó ekki alltaf ávísun á góð vísindi.
Stundum er hún kannski fremur ávísun á vitlegar niðurstöður í pólitísku
eða heimspekilegu karpi.
Popper var merkur hugsuður og mikill brautryðjandi en skeikull eins
og aðrir menn. Enda kenndi hann okkur að meta skeikulleikann.
AÐFERÐ OG AFSÖNNUN