Peningamál - 01.07.2006, Page 31

ÞRÓUN OG HORFUR
Í EFNAHAGS- OG PENINGAMÁLUM
P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
0
6
•
2
31
Gert er ráð fyrir því í spám Seðlabankans nú að samneysla sveit-
arfélaganna vaxi um nær 4% á ári, sem er nærri tíu ára meðalvexti, og
að fjármunamyndun minnki í ár og á næsta ári, en vaxi á ný árið 2008.
Um 60% af tekjum sveitarfélaganna eru útsvarstekjur, sem aflað er
af launum og svipuðum tekjum. Þær hreyfast mun líkar landsfram-
leiðslu í samdrætti en neysla og aðrir stofnar óbeinna skatta ríkisins.
Fasteignagjöld eru líklegri til að sveiflast með efnahagsástandi, en þau
nema aðeins um 10% tekna. Samdráttur þjóðarútgjalda hefur því
mun minni áhrif á tekjur sveitarfélaga en ríkisins. Miðað við grunnspá
Seðlabankans vaxa rauntekjur sveitarfélaga um 4% frá árinu 2005
til ársins 2008, meðan rauntekjur ríkissjóðs lækka um 5%. Halli helst
um og undir ½% af landsframleiðslu í ár og næsta ár, en eykst með
vaxandi útgjöldum og minnkandi tekjum á árinu 2008. Hreinar skuldir
sveitarfélaganna aukast um 1% af landsframleiðslu í um 6%. Frekari
eignasala og endurskipulagning, eins og átt hefur sér stað undanfarin
ár, gætu þó haldið bókuðum skuldum í skefjum.
Sveifluleiðrétt afkoma skánar frá marsspá
Eins og í mars er búist við að afkoma hins opinbera verði góð á þessu
ári, en snúist á næstu tveimur árum úr 3% afgangi í svipaðan halla
miðað við grunnspá Seðlabankans. Sé stuðst við fráviksspá með pen-
ingastefnureglu, verður afkoman verri, þar eð verulega slaknar þá á
spennu 2007-8 miðað við grunnspána og raungengi lækkar 2008.
Síðasta aldarfjórðung hefur neysla jafnan minnkað þegar gengi og
framleiðsluspenna lækka og það kemur fram í tekjuspánni.
Á mynd V-7 sést afkoma hins opinbera ásamt sveifluleiðréttri
afkomu samkvæmt grunnspánni. Sveifluleiðrétt afkoma er fengin með
því að meta hvernig tekjur og gjöld breytast þegar framleiðsluspenna
breytist. Áður er leiðrétt fyrir þekktum breytingum á reglum um skatta
og gjöld. Þar sem framleiðsluspennan er algengasti mælikvarðinn á
hagsveifluna er metið samband hennar við fjármálastærðir notað til
að lýsa áhrifum hagsveiflunnar á opinberan búskap. Það er þó mikil
einföldun hér á landi, þar sem raungengissveiflur hafa mikil áhrif á
afkomu hins opinbera.
Afkoma hins opinbera árið 2006 er áætluð 3,4% af landsfram-
leiðslu, svipuð og búist var við í mars. Framleiðsluspenna 2006 er
metin aðeins minni nú og sveifluleiðrétta afkoman því aðeins betri,
1,8%. Hallinn árið 2007 er metinn 0,4% nú en 1,4% í mars. Metin
spenna er óbreytt, svo sveifluleiðrétt afkoma skánar jafnmikið frá mars-
tölunni í -1,7% af landsframleiðslu. Árið 2008 versnar spáð afkoma
enn um 2,8 prósentur af landsframleiðslu þegar 3% framleiðsluspenna
snýst í ½% slaka. Sveifluleiðrétt afkoma versnar um 1,3 prósentur milli
ára í 3% halla, eins og sést á mynd V-8.
Gengisbreytingar orka hér á landi afar sterkt á tekjur hins opin-
bera af óbeinum sköttum. Þær fylgja gjarnan hagsveiflum, en ekki nógu
vel til að framleiðsluspennan grípi þær. Áhrif gengis á tekjur ríkisins eru
þó afar skýr og stafa m.a. af því að þegar krónan styrkist breytist sam-
setning neyslunnar og meira er keypt af bílum og annarri varanlegri
neysluvöru. Þetta má sjá í aðeins almennara samhengi á mynd V-9 þar
sem sjást frávik óbeinna skatttekna ríkisins frá leitni og frávik einka-
neyslu frá leitni, eftir að undirliðir neyslunnar hafa verið vegnir með
tilliti til skattlagningar. Óvegin einkaneysla nær ekki að skýra toppa í
skatttekjum, en sú vegna virðist gera það allvel síðustu árin.
Afkoma hins opinbera
Leiðrétt fyrir hagsveiflu
Mynd V-7
Sveifluleiðrétt afkoma hins opinbera
2000-2008
% af VLF
Heimildir: Hagstofa Íslands, grunnspá Seðlabanka Íslands.
-4
-3
-2
-1
0
1
2
3
4
200820072006200520042003200220012000
Mat í júlí 2006
Mat í mars 2006
Mynd V-8
Breytt mat á sveifluleiðréttri afkomu
2000-2008
% af VLF
Heimild: Grunnspá Seðlabanka Íslands.
-4
-3
-2
-1
0
1
2
200820072006200520042003200220012000
Óbeinir skattar ríkissjóðs
Vegin einkaneysla1
Mynd V-9
Óbeinir skattar og vegin einkaneysla
1980-2005
Frávik frá leitni
%
1. Undirliðir einkaneyslu eru vegnir eftir líklegri skattlagningu.
Heimild: Seðlabanki Íslands.
-15
-10
-5
0
5
10
15
‘04‘01‘98‘95‘92‘89‘86‘83‘80