Skírnir - 01.04.1990, Síða 186

180
KRISTJÁN ÁRNASON
SKÍRNIR
skörpust skil milli tveggja fyrstu bókanna, þar sem Stefán í hinni fyrri fer enn
troðnar slóðir og yrkir í hefðbundnum stíl og í anda fyrri kynslóða með
tilheyrandi rími og stuðlum, en tekur hins vegar í Svartálfadansi þá stefnu
sem hann á eftir að fylgja síðan, út á ókunnari og ótroðnari stigu. Engu að
síður má sjá margt í Svartálfadansi sem sver sig í ætt við yrkismáta næstu
kynslóðar á undan og er enn með talsvert nýrómantískum blæ, þar sem
tilfinningin er óheftari og birtist í meiri orðagleði en síðar verður og allt að
því expressjónísku litskrúði, ekki síst í síðasta kvæðinu sem bókin heitir eftir
og hefst á þennan hátt:
Lifrauð sólkringlan viðrar dreglana
út um syngjandi hafflötinn
og nóttin kemur í sínum gamla vagni
yfir blátt fjall.
Eftir Svartálfadans kemur, eins og áður sagði, tveggja áratuga þögn. Það má
líta svo á sem Stefán hafi á þeim tíma verið að brýna vopn sín eða með öðrum
orðum að tileinka sér og þróa þann stíl og tjáningarmáta sem hafði þegar fyrir
aldamótin síðustu haslað sér völl og sett mark sitt á ljóðlistina í öðrum
löndum og stefnir framar öðru að hlutleysi í tjáningu og hlédrægni, þar sem
með knöppu orðfæri og hljóðlátum vísunum er fremur gefið í skyn og tæpt
á hlutunum en básúnuð mikil tíðindi og sterkar meiningar. Auðvitað má
spyrja hvort téður tjáningarmáti gangi ekki nærri sjálfum lífssafa
skáldskaparins, ferskleika hans og fyllingu, sem við viljum þrátt fyrir allt ekki
vera án, og eins kann ýmsum að þykja sem skáldin beiti nú orðunum fremur
sem skjöldum til að skýla tilfinningum sínum en bitvopnum til að veita þeim
framrás. En því mætti svara til að ofangreind orðfæð skáldanna kunni að vera
besta svarið við þeim innantóma orðaflaumi sem yfir okkur dynur úr öllum
áttum nú á tímum tæknivæddra tjáskipta sem gera meira að hylja raunveru-
legan tómleika og tengslaleysi í lífi manna en að vinna gegn því. Þannig má
líta á skáldskapinn sem viðleitni til að rjúfa þessa síbylju og ljá orðum
tungunnar það vægi, þann upprunaleika og þá skerpu sem þau hafa misst og
vinna þannig gegn téðu tengslaleysi.
Því það eru einmitt tengsl sem ljóðlistin leitast við að mynda, uppgötva
eða birta, hvort heldur það eru tengsl skáldanna sjálfra við lesendur sína eða
þá margþætt tengsl manna við umhverfi sitt í rúmi og tíma, við náttúruna og
alheiminn, við fortíðina og framtíðina, við samfélagið í heild, við sjálfa sig og
náunga sína. Það er því ekki ófyrirsynju að Stefán nefnir næstsíðustu bók sína
Tengsl, þótt sú nafngift kunni að vísa til undirtitilsins „samtengd ljóð“, en
hún á raunar ekki illa við um síðustu bókina, Yfir heiðan morgun, þar sem
ljóðin tengjast saman innbyrðis í sterka heild. En auk ofangreindra tengsla
sem slíkra má og segja að ljóðlistin felist í því öðrum þræði að finna tengsl
milli orðanna sjálfra og þá um leið þeirra hugsana, kennda eða skynjana sem
búa að baki þeim.
í hefðbundnum skáldskap er þessum orðtengslum fylgt eftir með rími og