Skírnir - 01.04.1990, Side 249

MYNDLISTARMAÐUR SKÍRNIS
Júlíana Sveinsdóttir
JÚLÍANA SVEINSDÓTTIR (1889-1966) er einn af merkustu frumkvöðlum
íslenskrar myndlistar. Hún varð ásamt Kristínu Jónsdóttur fyrst íslenskra
kvenna til að gera myndlist að ævistarfi. Saman ruddu þær braut ungum
listamönnum og þá sérstaklega konum, sem sáu í þeim sterkar fyrirmyndir
sem auðvelduðu þeim að losa sig undan kröfum samfélagsins um stöðu og
hefðbundið hlutverk konunnar. Júlíana fæddist í Vestmannaeyjum árið 1889.
Hún fékk tilsögn hjá Þórarni B. Þorlákssyni listmálara en hélt síðan til
Danmerkur, þar sem hún stundaði nám við tvo einkaskóla þar til hún
innritaðist í Listaakademíunna í Kaupmannahöfn árið 1912. Hún lauk prófi
úr málaradeild árið 1917 og var aðalkennari hennar þar P. Rostrup Boyesen,
þekktur landslagsmálari sem lagði mikla áherslu á gildi litanna x málverkinu.
I fyrstu var Júlíana undir áhrifum frá Jóni Stefánssyni sem var mikill áhrifa-
valdur í íslenskri myndlist á þeim tíma en hann vann í anda Cézannes. Hún
kynntist norrænum landslagsexpressíónisma sem kom fram á Norður-
löndum upp úr 1930 en var leitandi í list sinni og tók seint út listrænan
þroska. í námsferð til Ítalíu árið 1926 kynntist Júlíana frumkristnu listinni og
list endurreisnar sem höfðu sterk áhrif á hana. Þegar heim kom settist hún
enn í Listaakademíuna og lærði þar múrmálverk og freskugerð til að full-
nægja þörf sinni fyrir efnisbundnari tjáningu. Ljóst er að Júlíana hefur þegið
mikið frá danskri málaralist enda eðlilegt eftir áratuga langa búsetu í
Danmörku og virka þátttöku í listalífi þar. Júlíana hafði þegar í upphafi þriðja
ártugarins byrjað að vefa sér til lífsviðurværis og stundaði vefnað alla tíð
jafnhliða málverkinu. Þó að þessi hluti lífsstarfs hennar sé íslendingum ekki
eins kunnur og málverkin, varð Júlíana er á leið einn virtasti listvefari
Norðurlanda og hlaut opinberar viðurkenningar fyrir vefnað sinn. Hún
byggði vefnaðinn á abstrakt formum og lagði áherslu á flatargildi vefsins. Þar
leyfði hún sér meira frjálsræði en í málverkinu og var ekki eins rígbundin
gömlum reglum og hefðum, þó að lögmál vefsins sé í eðli sínu strangt.
Vefurinn krafðist meiri einföldunar og samþjöppunar og þar gat Júlíana losað
sig úr viðjum natúralismans jafnvel þótt málverk hennar væru ávallt hlutlæg
en þó misjafnlega. Augljóst er að áhrif frá vefnaði hennar birtast í
málverkunum sem verða einfaldari að formi og efniskenndari er á líður. í
síðari verkum sínum bregður Júlíana fyrir sig myndmáli sem nálgast mörk
hins óhlutbundna myndheims. Hún túlkar liti og birtu íslenskrar náttúru
með ljóðrænum innileika sem gefur myndum hennar innhverfan og
sérstæðan blæ. Hún var afar næmur málari mannamynda og skipar sér þar í