Skírnir - 01.04.1990, Side 253

Þrjú ný Lærdómsrit
i
Út eru komin þrjú ný Lærdómsrit frá Bókmenntafélaginu. Fyrst má nefna
Sögu tímans eftir Stephen W. Hawking. Þýðandi er Guðmundur
Arnlaugsson fyrrum rektor og henni fylgir inngangur eftir Lárus Thorlacius
eðlisfræðing. Annað ritið er Manngerðir eftir Þeófrastos. Þýðandi er
Gottskálk Þór Jensson B.A. og ritar hann jafnframt inngang og skýringar.
Loks er það Lof heimskunnar eftir Erasmus frá Rotterdam í þýðingu Þrastar
Ásmundssonar og Arthúrs Björgvins Bollasonar sem einnig ritar inngang.
Með útkomu þessara rita eru Lærdómsrit Bókmenntafélagsins orðin 26 að
tölu, en útgáfa þeirra hófst árið 1970. Á síðasta ári varð sú breyting á ritstjórn
Lærdómsritanna að Þorsteinn Hilmarsson varð ritstjóri ásamt Þorsteini
Gylfasyni sem ritstýrt hefur bókaflokknum frá upphafi.
Saga tímans
Höfundur Sögu tímans, Stephen Hawking, hefur á undanförnum árum leitt
rannsóknir í heimsfræði við Cambridgeháskóla. Rannsóknir hans hafa meðal
annars beinst að upphafi alheims í miklahvelli og endalokum stjarna þegar
þær hrynja undan eigin þyngd í svokölluð svarthol. Hann hefur lagt mikið
af mörkum til skilnings á þessum fyrirbærum og sýnt fram á að samkvæmt
almennustu forsendum afstæðiskenningarinnar verði að gera ráð fyrir að
heimurinn hafi í upphafi verið saman kominn í einum punkti og að saga hans
hefjist við miklahvell. Við miklahvell og í svartholum verða mælistærðir
afstæðiskenningarinnar óendanlegar og hún er ófær um að lýsa því sem þar
gerist. Hawking telur það óviðunandi og í Sögu tímans leitar hann kenningar
sem gæti fellt saman afstæðiskenninguna og skammtafræðina sem lýsir
hegðun öreinda. Hann útlistar skilmerkilega helstu atriði þessara tveggja
höfuðkenninga í eðlisfræði tuttugustu aldar og skýrir hvers vegna þær eru
ósamrýmanlegar nema gerðar séu ákveðnar breytingar á þeim. Samþætt
skammtafræði þyngdar, eins og hann nefnir það, hefur enn ekki litið dagsins
ljós, en þó eru ýmis einkenni hennar þekkt. í bókinni útlistar hann þau og
rekur hvaða breytingar á heimsmyndinni hann telur að þau hafi í för með sér.
Tilgátur Hawkings fela í sér að tíminn eigi sér takmörk og stærð alheimsins
sé endanleg. Tímarúmið telur hann að myndi samfellu sem er takmörkuð að
stærð svipað og yfirborð jarðar, sem er endanlegt að flatarmáli en á sér þó
enga jaðra. Saga tímans er skrifuð fyrir almenning fremur en sérfræðinga og
hefur hvarvetna hlotið fádæma góðar viðtökur. Vænta má að svo verði einnig
hér.