Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.2012, Síða 41

hjarta vaggan sé.“9 Jólaatburðurinn sem eilífur atburður öðlast þá fyrst gildi
að hann gerist hið innra með okkur. Hið sama gildir atburði föstudagsins
langa og páskanna. Þar eð Guð sjálfur vitjaði okkar í Jesú Kristi er ekki hægt
að umgangast sögu Jesú á hlutlausan hátt, heldur verður að nálgast hana í
trú og bæn eða í guðrækni. Og guðrækni er ekki ytra atferli, heldur á hún
að spretta fram frá innstu hjartans rótum, svo að breytnin mótist innan
frá. Þess vegna dugir ekki ytra látbragðið eitt, eða beygja holdsins kné ein,
heldur verður líka að beygja hjartans kné (sbr. Passíusálm 24.9).
Þegar söguköflunum sleppir eru Passíusálmarnir ýmist í formi bænar, en
bænin er samtal mannsins við Guð, eða í formi samtals mannsins við sjálfan
sig eða við sál sína. Sálin er æðri hluti mannsins eða það sem aðgreinir
manninn frá öðrum skepnum. Maðurinn er hið æðsta sem Guð skapar og
sálin er það sem gerir manninn það sem hann er. Þess vegna er sálin hið
æðsta sem Guð hefur skapað. Myndin byggist á lýsingu fyrstu Mósebókar á
sköpun mannsins þar sem segir að Drottinn hafi myndað manninn af leiri
jarðar eða af mold og blásið lífsanda í nasir hans svo að maðurinn hafi orðið
lifandi sál (lMós 2.7).10 Samtal mannsins við sál sína er þar með samtal
manns við kjarnann í sjálfum sér.
Þess vegna getur Hallgrímur lýst hverju atviki píslarsögunnar eins og það
gerist að nýju, í hjarta hans sjálfs, og þá um leið í hjarta þess sem nýtur
verks hans, lesandans. Honum er ljóst að sérhver atburður Píslarsögunnar
er eilífur atburður, úrslita atburður fýrir líf hvers og eins okkar. Þar með er
hann þátttakandi í sögunni sjálfur og gengur ekki um sviðið eins og sá sem
fordæmir hina þátttakendurna. Miklu fremur sér hann sjálfan sig jafnsekan
þeim og biður þess að Guð verndi hann gegn því að breyta illa eins og
illgjörðamennirnir í sögunni.
Gyðingar eru nefndir til sögunnar sem þátttakendur og vissulega er
umfjöllunin um þá oft og tíðum neikvæð. Píslarsagan sjálf gefur tilefni til
þeirrar neikvæðni, því að víða er í píslarsögunni talað illa um þá og þeir
notaðir sem dæmi um mannvonsku.
Jóhannesarpassían
Neikvæð ummæli Píslarsögunnar um Gyðinga eru flest tekin úr
Jóhannesarköflum hennar eða Jóhannesarpassíunni. Af hinum fjórum
9 Vísnabók Guðbrands 2000, s. 123-125; Sálmabók íslensku kirkjunnar 1972, nr. 72.
10 í Biblíunni 2007 segir lifandi vera. I bænum Biblíunnar ávarpa menn gjarnan sál sína, sbr. Sálm
103.1.
39