Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2016, Page 196

195
sýnileikans er algjör. Engin kynlífsathafnanna heldur áfram án sjónræns
og framvindulegs rofs, engin þeirra varir lengur en í nokkrar langar mín-
útur áður en annað hvort viðnám konunnar eða klipping kvikmyndarinnar
brjótast inn og rjúfa athöfnina sem er að reyna að eiga sér stað. Af hverju
ertu að hætta? Sjúgðu. Ekki hætta. Sjúgðu tittlingana. Hún hleypur út úr
rammanum – er dregin aftur inn. Þeir hrinda henni út úr rammanum og
draga hana aftur inn. Ofbeldisskipunin: „Opnaðu munninn.“ Tökumaður
sögunnar, rödd sinnar eigin veiku mótspyrnu, tjáir efasemdir um ánægju
fórnarlambsins, óróleika yfir mögulegum lagalegum afleiðingum, og orðar
annan ósigur og hindrun inngöngunnar, áhyggjur sínar af hnefa: „Ég held
að þetta sleppi ekki.“ Færðu djöfulsins andskotans fæturna á þér í sundur. Mjög
seint í atriðinu, meðan hún brýst um, þessi áfellisdómur: „Þú ert að berjast
of djöfulli mikið.“ Ásökunin beinist að gráu svæði milli leikkonunnar og
hlutverksins, milli sjálfsverunnar og líkamans, og vekur upp spurninguna:
Hver ætti ekki að berjast svona mikið? Hún beinist að minnsta kosti ekki
síður að þessum ótrúlega þrjósku hnjám en einhverjum ákveðnum aðila
með ákvörðunarvald. Fölir holdleggirnir þrýstast saman, mynda kross.
Þessi mótspyrna er formlögmál; hún felur í sér spennu og hindrun og
gerir það að verkum að textinn rýfur sjálfan sig, leiðir af sér óreglulegan og
höktandi takt valdbeitingar og neitunar í hvert sinn sem átök eiga sér stað.
Klámfengna skipunin rennur saman við þá ofbeldisfullu: Opnaðu munninn.
Kraftarnir sem hreyfa og spenna upp, loka og sveigja, rjúfa slétt og fellt
yfirborð kynlífsins. Hver hreyfing hindrar og fjarlægir í senn sjónrænt við-
fang hins klámfengna ásetnings. Kröfu klámsins er mætt með líkamlegu
viðnámi: hin ofsafengnu átök um inngöngu í líkamann verða að form-
vandamáli fyrir sýnileikann sjálfan. Nei er þrátt fyrir allt meira en bara rof
á því mikla, langa „og já sagði ég já ég vil það Já“ sem tilheyrir hinni tak-
markalausu, klámfengnu útópíu (með fullri virðingu fyrir Molly Bloom);
nei eyðir mótspyrnuleysinu í eitt skipti fyrir öll.20 Það setur mörk í sömu
andrá og reynt er að fara yfir mörkin. Neitunin skapar vanda í myndinni
af því að líkamleg niðurstaða hennar er spriklandi röskun á því sjónræna
aðgengi sem er hliðstæða og afleiðing kynferðislegs aðgengis. Með öðrum
orðum verður sýnileiki líkamans, að utan og innan, að lúta í lægra haldi
fyrir hinni slitróttu þvinguðu inngöngu í kvikmyndun annars nauðgunar-
hlutans. Þar sem fótleggir og varir eru opnaðar nauðugar í öðrum hlut-
20 [Hér er stuðst við íslenska þýðingu Sigurðar A. Magnússonar á Ódysseifi eftir James
Joyce.]
GRÓFiR DRÆTTiR