Skírnir - 01.04.2002, Blaðsíða 99

SKÍRNIR
UPPREISN ÆSKUNNAR
93
Tristrams og ísandar kviknar með göldrum og virðist þannig eins
og á skjön við eðlilegan gang mála. Þar að auki er hún ást í mein-
um. I sögunni ganga karl og kona sem er ekki ætlað að eigast á svig
við þau örlög sín. Sagan snýst um leynilega ástarfundi Tristrams
og Isandar á bak við eiginmann hennar og síðar eiginkonu hans.
Tristram og ísönd er skapað að skilja. Þau þurfa að beita brögðum
til að forðast þau örlög og verjast skömminni sem fylgir broti
þeirra. Aðeins í andlátinu ná elskendurnir saman. Ast Tristrams og
ísandar er frá upphafi til enda full af þjáningu.6
Öðru máli gegnir um blómabörnin Flóres og Blankiflúr. Ást
þeirra kviknar í frumbernsku og þau eru sköpuð hvort handa öðru
þó að foreldrar Flóres vilji ekki fallast á það í fyrstu. Það veldur
Flóres og Blankiflúr engum harmi að uppgötva ást sína þar sem
hún er í samræmi við náttúruna. Þau hafa alltaf verið saman; jafn-
vel áður en þau lesa Óvíð og finna hina réttu ást vill Flóres ekki
læra grammaticam nema Blankiflúr lesi með honum. Það er ekki
fyrr en aðrir taka að skipta sér af málinu að þau eru skilin að og
sorgin hefst. Þjáningin er ekki hluti ástarinnar heldur stafar hún af
afskiptum eldri kynslóðarinnar af gangi náttúrunnar. Samvistum
Flóres og Blankiflúr fylgir engin sekt og þar af leiðandi engin
hryggð, aðeins gleði og sæla. Það kemur skýrt í ljós þegar þau hitt-
ast á ný eftir langan aðskilnað.
Ást Flóres og Blankiflúr er ótvírætt tengd kynferðislegri girnd
þó að æska aðalpersónanna veiti henni saklaust yfirbragð. I þessu
tilviki er ekki litið á girndina sem spillta og sauruga heldur nátt-
úrulega og barnslega. í Flóres sögu og Blankiflúr er girnd ekki
eins konar hrösun eða andstæð hinni réttu ást. Ástin er upphafin
en hún er ekki andleg. Þegar í upphafi er tekið fram að þau hafi
6 Kai Aalbæk-Nielsen (Kœrligked i middelalderen: I Tidens Ánd 2. Kaupmanna-
höfn 1999, 161-72) leggur áherslu á þjáninguna, svikin og ógæfuna í þessari ást-
arsögu og á svipaðri línu er Thomas Bredsdorff (Tristans bern. Kaupmannahöfn
1982). Þessi hryggðarhugmynd kemur fram bæði í inntaki og formi hinnar elstu
norrænu Tristrams sögu. Þannig er stílbragðið þensla (amplificatio) notað mikið
í sögunni, einkum þegar um hryggðarorð er að ræða, t.d. sorg og sút. Eins og
bent hefur verið á fara ást og dauði gjarnan saman í hirðbókmenntum og hafa
verið settar fram áhugaverðar túlkanir á því (sjá m.a. R. Howard Bloch, „New
Philology and Old French," Speculum 65 (1990), 38-58).