Skírnir - 01.04.2002, Blaðsíða 138

132
SIGRÍÐUR ÞORGEIRSDÓTTIR
SKÍRNIR
læknir í leikriti Ibsens, þegar hann fullyrti að meirihlutinn hafi
aldrei rétt fyrir sér.44 Hann var þó fyrst og fremst að kvarta yfir
því að fá ekki áheyrn og hljómgrunn. Því enginn vill vera dæmd-
ur út í horn, þ.e. að ekki sé tekið tillit til hans, ekki hlustað á hann
og sérstaða hans ekki viðurkennd. Við getum tekið raunverulegt
dæmi: Ef við viljum viðhalda séríslenskum bókstöfum sem lið í
málrækt íslenskunnar þá verðum við að fara fram á að þeir verði
með í hinu evrópska lyklaborði. Við viljum líka fá að vera með, vera
inni í miðjunni. Að meina manni, hóp eða ríki um þetta tvennt er í
hrópandi andstöðu við hugmyndir Habermas um stjórnmál við-
urkenningar á grundvelli algildiskenninga hans.
Niðurstaða mín er sú að ég tel rök Habermas fyrir nauðsyn
þess að finna lýðræðislegri pólitík farveg handan þjóðríkja afar
sannfærandi. Hvort sú leið sem hann vísar út úr kreppu lýðræðis
er raunhæf getur framtíðin ein skorið úr um. En hvað er framtíð-
in ef við eigum okkur ekki draumsýn um hana? Samveldishug-
mynd Habermas er góð, fögur og eftirsóknarverð hugsjón ef hún
verður ekki miðjuhyggju að bráð. Astæðan fyrir þessari afstöðu er
persónuleg sýn af fornum heimspekilegum toga. Ég held að hver
einasta manneskja sé eyja um leið og heimurinn allur er heim-
kynni hennar. Það sama hlýtur að gilda um lönd.
44 „Hafði meirihlutinn á réttu að standa þegar hann stóð hjá meðan Jesús var
krossfestur? Hafði meirihlutinn á réttu að standa þegar hann neitaði að trúa því
að jörðin snerist um sólina og lét knésetja Galíleó eins og hund? Það tekur
meirihlutann fimmtíu ár að komast á rétta skoðun. Meirihlutinn hefur aldrei
rétt fyrir sér fyrr en hann breytir rétt.“ Henrik Ibsen, Fjandmaður fólksins, 146.
Það verður einnig að hafa í huga að Ibsen óttaðist mjög að lýðræði þróaðist út
í skrílræði. Hann á þetta sammerkt með gagnrýni Friedrichs Nietzsche á ýmis
fyrirbæri múgmenningar.