Tímarit Máls og menningar - 01.02.2012, Page 63

TMM 2012 · 1 63
Jón Karl Helgason
Lárviðarskáld
Valið milli Bjarna Thorarensen
og Jónasar Hallgrímssonar
1
Á síðari hluta nítjándu aldar voru tvö íslensk ljóðskáld, þeir Bjarni
Thorarensen og Jónas Hallgrímsson, talin bera höfuð og herðar yfir öll
önnur og vera höfundar þess sem kalla má kanónu íslenskrar ljóðlistar.1
Enda þótt Bjarni væri rúmum tuttugu árum eldri en Jónas, fæddur
30. desember 1786, var útgáfa og dreifing á verkum þeirra furðu sam-
stíga. Eins og Þórir Óskarsson rekur í grein sinni „Þjóðskáld verður til“
birtust fyrstu útgáfur á ljóðmælum beggja 1847, sex árum eftir andlát
Bjarna og tveimur árum eftir fráfall Jónasar. Þessi söfn voru tekin upp
sem námsefni í Lærða skólanum næsta vetur á eftir. Árið 1850 kom
síðan út ljóðasafnið Snót með kvæðum ýmissa höfunda og reyndust 40%
kvæðanna 110 vera eftir þá félaga; Bjarni á 23 kvæði í safninu en Jónas
22.2 Þetta safn seldist upp og var endurútgefið 1865 með umtalsverðum
viðbótum en áfram áttu þeir Bjarni og Jónas stærstan hlut. Árið 1883
kom síðan út á vegum Hins íslenzka bókmenntafélags ný og endur-
bætt útgáfa á verkum Jónasar og 1884 gaf félagið út hliðstætt safn með
verkum Bjarna.
Svipaða sögu er að segja af opinberri umræðu um bókmenntalega
stöðu skáldanna á þessu tímabili. Sjálfur átti Jónas þátt í að lyfta Bjarna
upp með erfikvæði sínu um hann sem birtist í sjötta árgangi Fjölnis
1843. Ekki var nóg með að Bjarni væri þar nefndur „ástmögur Íslanz
hinn trausti / og ættjarðar blóminn“ heldur var hann beinlínis kallaður
„þjóðskáldið góða“.3 Grímur Thomsen, sem birt hafði merka ritgerð
á dönsku um ljóðagerð Bjarna árið 1845, orti sambærileg eftirmæli
um Jónas og birti í Nýjum félagsritum 1846. Þar var Jónas sagður vera
„Íslands […] óskabarn“ og auk þess í fyrsta sinn nefndur „listaskáldið